Van ekolojik koşullarında mercimeğin çeşit ve adaptasyon özellikleri üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET Mercimek çeşit ve hatlarının verim ve verim unsurlarının araştırıldığı bu çalışma 1991 yılında Van Yüzüncü Yıl üniversitesi Ziraat Fakültesi arazisinde tesadüf parselleri deneme tertibine göre dört tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada, Türkiye'nin değişik ekolojik bölgelerinden temin- edilen 7 çeşit ve hat ile yöresel 2 çeşit olmak üzere 9 mercimek çeşit ve hattı kullanılmıştır. Bu çalışmada çıkış, çiçeklerime ve yetişme süreleri gibi fenolojik gözlemlerle birlikte, bitki boyu. bitkide dane sayısı, bitkide bakla sayısı, bitkide dane verimi, bitkide birincil ve ikincil dal sayısı, bin dane ağırlığı, baklada dane sayısı, dekara verim ve metrekarede bitki sayısına ait ortalama değerler ile ele alınan bu özellikler arasındaki mümkün olan bütün ilişkiler incelenmiştir. Bu çalışma sonucunda çıkış süresi 10-14 günde, çiçeklerime süresi 62-71 günde ve yetişme süresi 86-94 günde gerçekleşmiştir. Çeşitlerin ortalama bitki boyları 18.1-21.5 cm arasında tespit edilirken, bitkide dane verimi 0.19-0.45 gr/bitki, bitkide dane sayısı 3.45-12.52 adet/bitki, metrekaredeki bitki sayısı 120.0-208.5 adet,, baklada dane sayısı 1.06-1.97 adet, bitkide bakla sayısı 2.38-8.15 adet, bin dane ağırlığı 28.00-63.25 gr, bitkide birincil dal sayısı 1.63-2.15 adet ve bitkide ikincil dal sayısı 1.15-4.45 adet arasında tespit edilmiştir.66 Çeşitlerden Yerli Kırmızı bitki boyu ve bitkide dane verimi, Kırmızı-51 bitkide dane sayısı ve bitkide ikincil dal sayısı. Malazgirt-89 çeşidi ise metrekarede bitki sayısı ve bitkide bakla sayısı bakımından birinci sırada yeral irken, baklada dane sayısında Fırat-87, bin dane ağırlığında Sultani Yeşil, birincil dal sayısında Flip86-19L. birinci sırada yer almıştır. Denemede kullanılan çeşitlerde dane verimi 33.0-68.0 kg/da arasında gerçekleşmiştir. En yüksek dane verimini Yerli Alaköy çeşidi verirken. en düşük dane verimini Fırat-87 çeşidi vermiştir. Elde edilen sonuçlara göre, çeşitlerde dane verimine: Başta bitkide bakla sayısı olmak üzere, sırasıyla bitkide dane verimi Ve bitkide dane sayısı ; bitki verimine ise: Başta bitkide dane sayısı olmak üzere, sırası ile bitkide birincil dal sayısı ve bitkide bakla sayısı en etkili faktörler olarak ortaya çıkmaktadır.

BaBat^S ^gı^lSp«İS£te^^Ji«^ 67 7. SUMMARY This study was carried out in 1991 production year at the field of Faculty of Agriculture, University of 100. Yıl to determine the yield and yield components of lentil cultivars and lines. Experimental design was randomized parcels with 4 replication. 9 lentil cultivars and lines were used in the study. 7 of these cultivars were provided from different ecological region of Turkey while 2 of them were local. In this study phenological observation such as emergence duration, development time, flowering time together with average values of plant heighs, the number of seeds per plant, the number of pod per plant, seed yield per plant, the primary and secondery branches per plant, 1000-seed weight, seed number per ma were investigated. All possible relatinonships between the examined characteristics were taken into consideration. At the end of the resaerch it was observed that emergence time ranged between 10-14 days, flowering time between 62-71 days end maturity time between 86-94 days. While the average plant heights of cultivars were ranged between 18.1-21.5 cm; the other values were determined as follow: Seed yield per plant 0.19-0.45 gr/plant. seed number per plant 3.45-12.52 number/plant, plant number per m2 120.0-208.5, seed number per pod 1.06-1.97, the pod nimber per plant 2.38-8.15, 1000-seed weight 28.00-63.25 gr, the68 number primary branchs per plant 1.63-2.15 and the number of secondary branchs per plant 1.15-4.45. Yerli Kırmızı was the most important cultivars in view of plant heights and seed yield per plant. Kırmızı-51 was the most important in view of plant number per m2 and pod number per plant on the other hand, from seed number per pod point of view Firat-87 was the most important cultivars with respect to 1000-seed weight Sultani Yeşil cultivar had the first place and in regard to primary branch number Flip 86- 19L was the most important cultivars. Seed yield were ranged between 33.0-68.0 kg/da in the varieties used in the experiment. The highest seed yield was obtaind from Alaköy cultivars and the lowest seed yield from Firat-87 cultivars. According to results obtained from this study, pod number per plant, seed number per pi ant.and.seed yield per plant were effective on seed yield of cultivars respectively. On the other hand, seed number per plant, primary branch number per plant and pod number per plant were most effective factors respectively.