Van yöresine adapte olabilecek yazlık arpa çeşit ve hatlarının belirlenmesi üzerine araştırmalar

Abstract

7 -ÖZET Doğu Anadolu Bölgesinin önemli hayvancılık merkezlerinden olan Van ve yöresindeki doğal yem kaynakları, uzun yıllar bilinçsizce kullanılmaları sonucu verim kapasitelerini büyük ölçüde yitirmiştir. Yörede büyük oranda olan yem açığının kısa sürede kapatılması için, tarla tarımı içinde yem bitkileriyle birlikte arpa yetiştiricilinde özendirilmesi gerekmektedir. Yan yöresinde yetiştirilebilecek yazlık arpa çeşit ve hatlarının belirlenmesi amacıyla 1991 yılında yürütülmüş olan bu araştırmada Tokat Ziraat Fakültesinden getirilen 15 hat ve Kaya çeşidi kullanılmıştır. Araştırma tesadüf blokları deneme planına göre üç tekrarlamalı olarak 100. Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanında yürütülmüştür. Bu çalışmada, hat ve çeşitlerin; başaklanma süresi, başaklanma-erme süresi, m2' deki başak sayısı, bitki boyu, toplam verim, başak tane verimi, başak tane sayısı, bin tane ağırlığı, tane verimi, hasat indeksi ve ham protein oranı belirlenerek bunların tane verimleri ile ilişkileri araştırılmıştır. Çeşit ve hatların ortalama başaklanma süresi 61, ortalama başaklanma - erme süresi 30 gündür. İlk önce başaklananlar, TY 76/12 ve TZF 85/157 nolu hatlar olurken, olgunluğa ilk erişen hatlar TY 83/11 ve TZF 85/93 dür. Ortalama m2' deki başak sayısı 167.5 adet olurken, TZF 8185/178 nolu hat mz'de 219.4 adet başakla ilk sırada yer almıştır. Arpa çeşit ve hatlarının ortalama bitki boyu 52.9 cm, toplam verimi 629.7 kg/da dır. Bitki boyu bakımından TZF 85/286 nolu hat 62.2 cm ile ilk sırada yer alırken, aynı hat toplam verim bakımından da 803.7 kg/da'la ilk sırada yer almıştır. Başak tane verimi bakımından TZF 85/88 nolu hat 1.35 gr ile ilk sırada yer alırken, çeşit ve hatların ortalama başak verimi 0.94 gr dir. Başaktaki ortalama tane sayısı 24.5 adet olup, altı sıralı olan TZF 85/94 nolu hat 41.6 adetle en yüksek değere sahip olmuştur. Çeşit ve hatların ortalama tane verimi, 85.4 kg/da dır. TZF 85/299 nolu hat 116.3 kg/da verimle ilk sırada yer alırken, TY 76/10 nolu hat 56.4 kg/da verimle son sırada yer almıştır. Bin tane ağırlığı bakımından TZF85/299 nolu hat ilk sırada yer almıştır ve bin tane ağırlığı 42.7 gr dir. Çeşit ve hatların ortalama bin tane ağırlığı ise 35.3 gr dir. Denemede kullanılan çeşit ve hatların hasat indeksleri ortalaması % 13.7 olarak tesbit edilmiştir. TZF 85/307 nolu hat % 18'lik hasat indeksi ilk sırada yer alırken, TZF 85/178 nolu hat % 9.2 ile son sırada yer almıştır. Ham protein oranı bakımından yapılan sıralamada, TZF 85/93 nolu hat ilk sırada yer almıştır. Bu hattın ham protein oranı % 13.1 dir. Son sırada ise, TZF 85/286 nolu hat yer 82almış ve bu hattın ham protein oramda % 9.0 dır. Genel olarak, biracılık için uygun bir durum arzeden çeşit ve hatların ham protein ortalaması % 11.4 dür.

SUMMARY The sources of natural fodder of Van and environments one of the most livestock center of the Eastern part of Anatolia has been lost of their productivity concequency of in an unconion manner. In order to remove shortage which is exist big rate in region must be encouraget growing of barley whit fodder plants in field agriculture. This study was carried out to determining spring barley cultivar and lines which will be able to adapted to Van conditions. For this purpose 15 lines and Kaya cultivar were used and all of them has been brought from faculty of Agriculture of Tokat. For this research the randomized block design was performed with three replications at the field of faculty of Agriculture, university of Yüzüncü Yıl. In this study heading time, heading - maturity time, number of spike per m2, plant height, total yield, yield of grain per spike, number of grain per spike, 1000 grain weight, harvest index, and crude rate of protein was determined and correlation between yield components and grain yield has been investigated. Means heading time of cultivar and lines is 61 days, means of heading-maturity time is 30 days. The first heading of lines were TY 76/12 and TZF 85/157 while, the first reaching maturity lines were TY 83/11 and TZF 85/93. The means spike number per m2 was 167.5 while, TZF 8485/178 line was taken place at first by 219.4 number of spike per m2 The means plant height of barley cultivar and lines is 52.9 cm, total yield is 629.7 kg/da. When the plant height and total yield has considered, TZF 85/286 line was taken place at first with sespectialy 62.2 cm and 803.7 kg/da. The overall means of grain yield per spike of the cultivar and lines were 0.94 g, while TZF 85/88 line taken place at first by 1.35 g. Means of grain per spike was 24.5, TZF 85/94 as 6-rows line was received the highest value by 41.6. Overall means grain yield of cultivar and lines is 85.4 kg/da. TY 76/10 line was received the lowest grain yield by 56.4 kg/da while, TZF 85/299 line was received the highest grain yield by 116.3 kg/da. TZF 85/299 line was received the highest 1000 grain weight and 1000 grain weight was determined by 42.7 g. The overall means cultivar and lines was 35.3 g. Harvest index of cultivar and lines that used in research has been investigated as 13.7 %. TZF 85/178 was received the lowest harvest index by 9.2 % while, TZF 85/307 was received the. highest harvest index by 18.0 %. The ranking abaut crude protein rate as fallow; TZF 85/93 was first by 13.1 % and TZF 85/286 was lost by 9.0 %. Generally the lines and cultivar introduce by 11.4 % crude protein for a suitable for beer industries.