Azotlu gübrelemenin ayçiçeğinde verim ve yağ kalitesine etkisi

Abstract

61 7. ÖZET Artan oranlarda ve farklı formlarda verilen azotlu gübrelerin yağlık ayçiçeği çeşitlerinde verim komponetleri ve yağ kalitesine etkisinin araştırldığı bu deneme 1993 ve 1994 yıllarında Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi arazisinde, tesadüf blokları deneme desenine göre yürütülmüştür. Yörenin ortalama yıllık yağış toplamı 380.4 mm, ortalama sıcaklık 8.7°C olup ilk yıl, 500.2 mm ve 8.7°C, ikinci yıl 542.6 mm ve 10.FC olmuştur. Deneme topraklan azot, fosfor ve organik maddece fakir, potasyum bakımından yeterli, pH'sı ise alkali-hafif alkali reaksiyondadır. Denemede azotun dekara 0-4-8 ve 12 kg'dan oluşan 4 dozu, amonyum süfat (%21 N), amonyum nitrat (%33 N) ve üre (%46 N) formlarında uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, artan miktarlarda verilen azotlu gübre, iki yılın ortalaması olarak, tane verimi, bitki boyu, yaprak sayısı, tabla çapı, 1000 tane ağırlığı, sap verimi, sap çapı, tane tutma oranı, protein içeriği, yağ verimi ve protein verimini önemli şekilde artırmış tane yağ içeriğini azaltmıştır. Azot formlarının etkisi ise tane verimi, tabla çapı, sap verimi, sap çapı, yağ ve protein verimlerinde önemli bulunmuştur. Bitki çeşitlerinin de etkisi farklı bulunmuş, sap çapı ve tane tutma oram dışında diğer verim özellikleri bakımından S.T.117 çeşidinin daha iyi bir performans gösterdiği belirlenmiştir. Yağ asitleri bileşimi ve tokoferol içeriği bakımından durum incelendiğinde, azotlu gübre dozlarının oleik asit konsantrasyonu ve tokoferol içeriğini artırdığı, linoleik asitte ise azalmaya neden olduğu, milistik, palmitik, stearik ve araşidik asit içerikleri üzerine azot dozlarının belirgin bir etkiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Azot formlarının etkisi sadece linoleik asitte önemli bulunurken, yağ asitleri ve tokoferol içerikleri bakımından çeşit özelliğinin önemli olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, verim ve kalite birlikte düşünüldüğünde, azotun 8 kg'lık dozu, amonyum nitrat formu ve bitki çeşidi olarak da S.T.117 çeşidinin önerilebilecek uygulamalar olduğu anlaşılmaktadır.

62 8.SUMMARY This study was carried out to determine the effects of nitrogen fertilizer doses and applied on the yield and oil quality of three sunflower cultivars. The experiment was conducted according to randomized complete block design with three blocks of the land of Faculty of Agriculture University of Yüzüncü Yıl in 1993 and 1994 production years. The average yearly preciption and temperature is 380.4 mm and 8.8°C respectively in the region in the experimental years, these values were 500.2 mm, 8.7°C for the first year and 542.6 mm 10. 1°C for the second year respectively. The soil used in the experiment was poor with respect to nitrogen, phosphorus and organic matter. The potassium in the soil was sufficient and soils pH had low alkaline reaction. For different doses of nitrogen 0, 4, 8, 12 kg/da were used in the experiment in the forms of ammonium sulfate (21 N %), ammonium nitrate (33 N %) and urea (46 N %). The average results of two research years of experiment were as follows, grain yield, plant height, leaves number, head diameter, fertility percentage of a head, protein content, oil yield, protein yield increased and oil content decreased in proportion to increasing of nitrogen fertilization. The effect of the nitrogen forms were significant on the grain yield, head diameter, stem yield, stem diameter, oil and protein yields. The effect of the sunflower cultivars effect significant. S.T.I 17 cultivar had better performance on the oil yield and yield components except of stem diameter and fertility percentage of a head. With respect to fatty acid composition and tocopherol content, nitrogen doses increased oleik acid concentration and tocopherol content, decreased linoleic acid. On the other hand, it had no significent effects on the miristic acid,palmitic acid, stearic acid and arashidic acid concentrations. The effect of the nitrogen forms was significant only on the linoleic acid concentration. In regard of fatty acid composition and tocopherol content the characteristices of the cultivars were found to be significant. As the result understood that nitrogen of 8 kg dose, ammonium nitrate form, S.T.I 17 cultivar were applications which can be suggested considering yield and oil quality together.