Kavunda tuza tolerans üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Araştırma, 1993 ve 1996 yılları arasında Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü'ne ait cam sera ve laboratuarlarında yürütülmüş; makro ve mikro elementlerin analizinde ise Çukurova ve K. Sütçüimam Üniversitelerine ait laboratuarlardan yararlanılmıştır. Araştırma ile arazi ve sera koşullarındaki tuzluluğa çözüm bulmak için, tuza toleransı yüksek genetik materyalin eldesi amacıyla önemli sebzelerden birisi olan kavun ile çalışılmıştır. Denemeye 120 adet kavun genotipi ile başlanmış, bunların içerisinden seçilen 83 tanesi ile devam edilmiştir. Çimlenme özelliklerinden çimlenme oranı, hız katsayısı, süresi, ve T50 süresi özelliklerine göre kavun için tuz tolerans sınırları 150 ile 200 mM NaCI olarak belirlenmiştir. Tüm çimlenme özelliklerine göre C14, B12, B14, B08, A16, B03 ve B15 tuza en tolerant genotipler olarak gözükmüşlerdir. Tüm morfolojik özellikler bazında yapılan değerlendirmelere göre ise sırasıyla A07, A04, B28, B39, D18, A01, B03, A18, A11, A02, B33, D21, D08, D20, B42, C01 ve B22 genotiplerinin tuza yüksek tolerans gösterdikleri saptanmıştır. Çimlenme ve morfolojik özellikler bazında bazı genotiplerin tuza toleranslarının yüksek olmasına karşılık; bu ana özelliklerin tümü beraber incelendiğinde ise tuzlu araziler için önerilebilecek bir genotip bulunamamıştır. Literatürde olduğu gibi bu durumun, bitkilerin gelişmelerinin farklı aşamalarında tuza reaksiyonlarının değişik olmasından kaynaklandığı kabul edilmiştir. Ayrıca, toleransı olan materyali belirlemede, yapraklarda yapılan analizlere göre. genotiplerin biriktirdikleri prolin ve element miktarlarındaki değişimlerin de belirleyici faktör olmadığı anlaşılmıştır. Denemede, çimlenme oranı ve hız katsayısı yüzdeleri ile morfolojik özelliklerin hemen tümü, tuzlu ortamlarda oldukça belirgin düşüşler göstermiştir. Diğer taraftan genotiplerin çimlenme süresi ve çimlenme T50 süreleri gecikirken, ölüm süreleri kısalmış; yapraktaki sodyum, klor ve prolin miktarları artarken diğer elementlerin miktarları genellikle değişmemiştir. Dönemler itibari ile yapılan korelasyon analizlerinde ise çimlenme özellikleri ile morfolojik özellikler arasında bulunan kuvvetli ilişkiler, tüm morfolojik özellikler arasında da gözlenmiştir. Tüm çimlenme ve morfolojik özellikler ile yapraktaki içsel (prolin, sodyum, ve klor hariç) maddeler arasında ise bu ilişkiler çoğunlukla tespit edilememiş veya çok az kuvvetli ilişkilere rastlanmıştır.

SUMMARY The study was carried out between 1991 and 1996 years, in the greenhouses and laboratories belonging to University of Yüzüncü Yıl, Faculty of Agriculture, Department of Horticulture. Macro and micro elements were analyzed in the laboratories of Universities of Çukurova and K.Sütçüimam. In the research, solution to salinity was sought in the conditions of open field and greenhouses, for this purpose muskmelon, one of an important vegetable was used in order to obtain genetic material with high tolerance to salt. Experiment was started with 120 muskmelon genotypes but continued with 83 genotypes that were eliminated from these. According to germination rate, speed, term and T50 term from germination criteria, it was determined that salt tolerance limits changed between 150 and 200 mM NaCI for muskmelon. C14, B12, B14, B08, A16, B03 and B15 were seen as the best tolerant genotypes to salt in all germination criteria. According to evaluations based on all morphological characters; A07, A04, B28, B39, D18, A01, B03, A18, A11, A02, B33, D21, D08, D20, B42, C01 and B22 responded high tolerance to salt. While some genotypes gave high tolerance to salt in view of germination and morphologic characteristics, any genotype based on these mean characteristics could not find to recommend for salty areas. As reported in the several references regarding the subject, it was regarded that this case may be resulted from different responses to salinity during various growing stages of plant. In addition, according to leaf analyzes, contents of proline and elements were not considered as indicator factors in obtaining tolerant material to salinity. Germination rate, germination speed and all morphologic characteristic showed certain decreases. On the other hand, germination term and T50 term delayed; death term shortened; contents of Na, CI and proline in leaves increased but contents of other elements did not change. Important relations between germination characteristics and morphological characteristics were found. These relations were recorded for all morphological characteristics as well. Such relations among all of germination and morphologic characteristics could not be found or very weak were determined.