İnci kefali (Chalcalburnus tarichi) nin üreme biyolojisi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Van Gölü ve göle dökülen akarsularda yaşayan İnci Kefalinin (Chalcalburnus tarichi) bazı üreme özellikleri araştırılmıştır. Nisan 1994 - Ağustos 1995 tarihleri arasında gerçekleştirilen araştırmada, 587si Van Gölü'ne dökülen Karasu Çayı'ndan, 374'ü Van Gölü'nden olmak üzere toplam 961 İnci Kefali incelenmiştir. Ayrıca kontrollü şartlarda kuluçkalanan yumurtalardan çıkan ve Karasu Çayından doğal ortamından elde edilen 35 İnci Kefali larvası üzerinde morfolojik incelemeler yapılmıştır. Örnekler Van Gölünden Yüzüncü Yıl Üniversitesi kampusu açığından, Karasu Çayından altı noktadan avlanmıştır. Avcılık Van Gölünde fanyalı ağlar ile, Karasu Çayında serpme ağlan, çevirme ağı ve tül kepçeler ile yapılmıştır. Örneklenen fertlerin boy, vücut ve gonad ağırlıkları, cinsiyetleri belirlenmiş, dişilerde yumurta sayımı, operkulum örneklerinden yaş tayinleri yapılmıştır. Fertlerin Kondisyon Faktörü, Gonadosomatik indeks (GSI) değeri, cinsiyet oram, fekundite, fekundite-boy, fekundite-ağırlık, fekundite-yaş ilişkisi hesaplanmış; gonadlann morfolojik ve histolojik gelişimi, sekonder cinsiyet farklılıkları, yumurta morfolojisi ve özellikleri incelenmiştir. Yumurtlama alanları, kuluçka süresi ve larva gelişimi tesbit edilmiştir. İncelenen İnci Kefallerinin I+- VDI+ yaşlı fertlerden oluştuğu, IV+ yaşlı fertlerin en yüksek orana (%37.70) sahip olduğu bulunmuştur. İncelenen fertlerin, çatal boylan 4.8- 22.5 cm arasında değişmiş, en yüksek oranda 18 cm'lik boy; ağırlıklan 1-112 g arasında deyişmiş, en yüksek oranda 60 g 'lık ağırlık grubu bulunmuştur. Cinsel olgunluğa ulaşan fertlerde erkek: dişi oram üreme alanı Karasu Çayı örneklerinde 1:1, beslenme ve kışlama ortamı Van Gölü örneklerinde 1:1.8 olarak hesaplanmıştır. Farklı zamanlarda elde edilen örneklerin cinsiyet oranlan arasındaki farklılık, Karasu Çayında önemsiz ( P>0.05), Van Gölünde ise önemli bulunmuştur (PO.05). Gölden alman örneklerde dişiler daha fazla çıkmaktadır. Karasu Çayı ve Van Gölü örnekleri birlikte ele alındığında dişilerin populasyonda daha yüksek oranda (1:1.13) olduğu görülmektedir (P<0.05). Erkekler üreme alanında dişilerden daha uzun süre kaldığından, Karasu çayında cinsiyet oram erkeklerin lehine yükselerek 1:1 'e ulaşmaktadır.İncelenen İnci Kefallerinden 11+ yaşlı olanların cinsel olgunluğa ulaşma oranı %47'iken, m+ yaşlı fertlerde bu oran %85'dir. Buna göre İnci Kefali 11+ ve esas olarak III+ yaşta üremektedir. III+ yaşta erkek bireyler ortalama 13.16 cm çatal boyda ve 21.79 g ağırlıkta; dişi bireyleri 2.45 cm çatal boyda ve 21.15 g ağırlıktadır. Sekonder cinsiyet karakteri olarak üreme dönemi boyunca erkeklerin baş bölgesinde tüberküllere rastlanmıştır. Bunun dışında erkek ve dişi fertler arasında cinsiyetle açıklanabilecek morfolojik farklılık belirlenememiştir. Araştırmada kullanılan fertlerin kondisyon değerleri maksimum Nisan örneklerinde (K=l. 11 1+0.085), minimum Ekim örneklerinde (K=l. 007+0.096) bulunmuştur. Tüm örnekleme dönemlerinde erkek ve dişi fertlerin Kondisyon Faktörleri arasındaki farklılık önemsiz bulunmuştur (P>0.05). GSİ değeri, dişi bireylerde Ağustos-Eylül aylarında minimuma (1994'te erkeklerde 1.42, dişilerde 2.48; 1995 'de erkeklerde 1.61, dişilerde 2.15) düşmektedir. Bu aylarda ovaryum ve testisleri çıplak gözle ayırdetmek zor olup, sağlıklı cinsiyet tesbiti için gonadlann mikroskop altoda incelenmesi gerekmektedir. Ekim ayından itibaren ovaryumlar granule görünüş kazanmakta, olgun ve olgunlaşmakta olan fertlerde cinsiyet dış bakı ile kolayca tesbit edilebilmekte, GSFde yükselmeye başlamaktadır. Bu dönemden sonra ovaryumlar gri-yeşil renkte ve granule görünüşte, testisler süt beyazı renkte ve pürüzsüz görünüştedir. Aralık ayma gelindiğinde bazı fertlerin ovaryumlannm sarımtırak bir renk aldığı görülmüştür. Bu dönemde ovaryumlarm histolojik kesitleri incelendiğinde oogenesis sürecinde vitellojenik fazın başladığı görülür. Aralık ayında GSI değeri erkeklerde 3.66, dişilerde 6.49'a ulaşmaktadır. Nisan ayının ikinci yarısına kadar GSI'de çok önemli artışlar görülmemiştir. Mayıs ayında örneklenen fertlerde ovaryumlann belirgin şekilde büyüdüğü ve histolojik kesitte yumurtada çekirdek göçünün başladığı görülmüştür. Ovaryumlar üreme döneminin başlangıcı olan Mayıs ayının ikinci yansında maksimum büyüklüklerine ulaşmaktadır. Bu dönemde GSI değeri dişilerde 1994'te 18.35, 1995'de 18.67; erkeklerde 1994'te 9.39, 1995'de 8.74 olarak belirlenmiştir. Yapılan örnekleme çalışmaları ve incelemelere göre İnci Kefalinin Mayısın ilk yarısında Karasu Çayına girdiği ve yoğun olarak 15 Mayıs - 15 Haziran tarihleri arasında yumurtalarını sığ alanlarda bulunan taş, çakıl ve bitkiler üzerine bıraktığı görülmüştür. Karasu çayında yumurtaların yoğun olarak Ablangaz köprüsünün Van Gölü tarafında,çayın köprü eşiği nedeniyle küçük bir şelale yaparak döküldüğü noktadan itibaren yaklaşık 250 m'lik alanda bırakıldığı belirlenmiştir. Fekundite hesaplamaları amacıyla yumurta sayımı yapılan 51 fertte ortalama Bireysel fekundite 8745±479 adet, Relatif fekundite 140±55 adet/g olarak bulunmuştur. Ortalama bireysel fekundite 8745, üreme yaşı 3, balığın ömrü 8 yıl alındığında Spesifik fekundite 41.21 olarak hesaplanmıştır. Bu değer yumurtadan ergin balığa dönüşümdeki ölüm oranı açısından orta düzeydeki populasyonlann sahip olduğu Spesifik Fekundite değerleri (10-50) arasında yer almaktadır. Populasyonda fekundite ile yaş, boy ve ağırlık ilişkileri incelendiğinde Bireysel fekunditenin en iyi göstergesinin ağırlık olduğu logBF=2.65+0.704xlogW (r = 0.801), bunu sırasıyla Bireysel fekundite-boy logBF=1.48+1.94xlogL (r=0.706) ve Bireysel fekundite-yaş logBF=2.96+1.39xlogYaş (r=0.639) olduğu görülmektedir. Relatif fekundite ile boy, ağırlık ve yaş arasında negatif ilişkiler bulunmuştur. Boy, ağırlık ve yaş arttıkça relatif fekundite düşmektedir. İnci Kefali yumurtalarının yuvarlak küresel şekilli, ortalama 1.60±0.02 mm çaplı, soluk san renkli, demersal, birbirlerine ve çevrelerinedeki cisimlere yapışma özelliğine sahip olduğu belirlenmiştir. Kontrollü şartlarda tanklarda 19±1°C sabit sıcaklıkta kuluçkalanan yumurtalardan larvalar 66-90 saatte çıkarken, 15-30°C arasında değişen sıcaklıkta larvalar 97-144 saatte çıkmaktadır. Değişken su sıcaklığı kuluçka süresini uzatmaktadır. Yumurtadan çıkan prelarvalann boyu 5.4-7.5 mm arasında, ortalama 6.18±0,15 mm bulunmuştur. İnci Kefali larvalarının yumurta kesesi 15-20°C su sıcakhğınnda, 3-5 gün sonra çekilmekte ve prelarval dönemden postlarval döneme geçilmektedir. Prelarval dönemin sonunda vücut üzerinde üç sıra halinde baştan kuyruğa uzanan yıldız şekilli pigment hücreleri görülmüştür. Bunlardan iki sıra sırt yüzgeci altoda, bir sıra ise omurganın altında yer almaktadır. Larvalar yumurtadan çıktıktan 4-5 hafta sonra, vücutlarındaki pigmentasyonun morfoloji ve lokalizasyonunun olgun fertlere benzemeye başladığı belirlenmiştir.

A STUDY ON REPRODUCTIVE BIOLOGY of İNCİ KEFALİ (CHALCALBURNUS TARICHI) SUMMARY In this study, some reproduction characteristics of İnci Kefali (Chalcalburmis tarichi) which lives in Lake Van and its inlets were observed. The study were conducted between April 1994 and August 1995 and totally 961 indivudials sampled, 587 from the Karasu River, 374 from Lake Van. Morphological observations were made on 35 larvae of the species which obtained from natural habitat and controlled hatchery conditions. Fish samples were taken from Lake Van near the cost of the Yüzüncü Yıl University Campus and six different sites of the Karasu River by using hand nets, beach seine and small mesh sized dip nets. Fork lengths, body and gonad weights were measured, sexes determined, eggs counted and age determined by using opercular bones. Condition Factor, Gonadosomatic index (GSI), sex ratio, Fecundity, Fecundity-lenght-weight and age relations, were calculated. Morphologic and histologic development of gonads, spawning sites and time, hatching period and larval development were observed. Among the investigated induviduals age was found between 1+ and VHI+, IV+ age group was predominant (37.7%), fork lengths were 4.8-22.5 cm and manily 18 cm, weights varied between 1-1 12 g, 60 g was predominant weight group. In sexually mature induviduals sex ratio (male:female) was calculated as 1:1 in the Karasu River (P>0.05) and 1:1.8 in Lake Van (P<0.05). In general, sex ratio was calculated as 1:1.13 and females were represented more than males in the population. Males remained longer in spawning grounds and the sex ratio changed in favour of males. The indivuduals attained to sexual maturity firstly in age 11+ (47%), this ratio was calculated as 85% in age III+. The species spawns at 11+ and mainly age IE+. In this age males 13.16cm and 21.70 g; females 12.45 cm and 21.15 g were found in average. In the spawning period tubercles were observed on heads of males only. There were no other marks which related to sexual dimorphizm found between two sexes.Condition Factors were found as maximum in April (K=l.lll±0.085) and minimum in October (K=1.007±0.096). In all samples, differences in condition factors between males and females were found not significant (P>0.05). GSI values were found as minimum in August and early September (1.42 for male and 2.48 for female in 1994, and 1.61 for male and 2.15 for female in 1995). In this months it was diffücult to distinguish the ovaries and testes by naked eyes. Microscopic examination was neccessary to determine the sex. The ovaries become granulated appearance and sex can be determined easily in sexualy maturing fishes in October and GSI values started to increase. After that period ovaries were found to be granule İn appearence, grey-green in colour, testis milky white and smoth. In December ovaries had have a yellowish colour and was to be in vitellogenic phase. In this month GSFs were determined 3.66 for males and 6.49 for females. There was no significant increase found until April. In May ovaries were found grown markedly showed that germinal disk migrated to pool in histologic examination. Ovaries and testes were maximum in size second half of May just beginning of spawning. GSFs were found 18.35 for 1994 and 18.67 for 1995 in females, and 9.38 for 1994 and 8.74 for 1995 in males, in this time. According to samples and invastigations the species entered into the Karasu River in first half of May and spawned densely between 15 th May- 15 th June in shallow areas on stone, gravel and macrophytes. The spawning was observed more densely downstream direacton of the River Karasu from Ablangaz bridge in some 250 m long distance from the bridge. Average indivudial fecundity (IF) was found 8745±479 eggs per female and relative fecundity as 150±55 eggs, per gram body weight. Spesific fecundity was found as 41.21 taking indivudal fecundity as 8745, sexual maturity at age 3 and maximum life span as 8 years. This value taken place in middle level mortality having populations group which have specific fecundity as between 10-50. It was found that the best indicator of IF to be body weight logIF=2.65+0.7041ogW (r=0.801) this relationship was followed by IF and Fork lenght logIF=1.48+1.941ogFL (r=0.706) and age (A) logEF=2.96+1.39logA (r=0.639). Negative relations between relatif fecundity and weight, length and age were found.The eggs of the species was determined to be sperical in shape, 1.60±0.02 mm in diameter, pale yellowish coloured, demersal and sticky to each other and to other matter in ground. Hatching times of fertilized eggs were found 66-90 hours for mcubated in constant temperature 19±1°C and 97-144 hours for eggs incubated variable temperature between 15-30°C. Variable temperature prolonged incubation period of eggs. The newly hatched sac frays' (prelarvae) lengths were found 5.4-7.5 mm and 6.18±0.15 mm in average. Yolk absorbtion lasted 3-5 days and post larval period begun in 15-20°C water temperature. Beyond to end of prelarval stage, horizontally lying, 3 rows star shaped pigment cells were observed on upper part of the body, two of them just below dorsal fin base and one of them below the vertebral column. After 4-5 weeks of hatching morphology and localization of pigments were found to become similar to that adult indivudials have.