Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı ve çelikte çoğaltılması üzerinde bir araştırma

Abstract

TOKAT YÖRESİNDE DOĞAL OLARAK YETİŞEN KUŞBÜRN ULARIN (Rosa spp.) SELEKSİYON YOLUYLA ISLAHI VE ÇELİKLE ÇOĞALTILMASI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA ÖZET 1995-96 Yıllarında yürütülen bu araştırmada, Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnulardan üstün özelliklere sahip olanlarının seçilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın ilk yılında seleksiyön kriterlerine göre 168; ikinci yılında ise 59 olmak üzere toplam 227 kuşburnu tipi işaretlenmiştir. Yapılan tartılı derecelendirme sonucunda, ilk yıl işaretlenen 168 tipten 30; ikinci yıl işaretlenen 59 tipten ise 3 tanesi üzerinde çalışılmaya uygun bulunmuştur. Seleksiyonun ikinci yılında, birinci yıl seçilen tipler tekrar tartılı derecelendirmeye tabi tutulmuş, 680 ve üzerinde puan alan 15 tip yetiştirilmeye değer bulunmuştur. Daha sonra bu tiplerden; Ekim, Kasım ve Aralık aylarında odun çelikleri alınarak köklenme oranlan belirlenmiştir. Seleksiyonun ilk yılında incelenen kuşburnu tiplerinde meyve ağırlıkları 1.44±0.45 g (Rş-10) ile 5.43İ0.53 g (Mr-25); meyve eti oranları % 41.71±5.28 ile (Al-09) % 81.04±4.91 (Yl-08); C vitamini 106.08 mg/100 g (Mr-55) ile 1703.04 mg/100 g (Mr- 17); suda çözünebilir kuru madde miktarları %12.00 (Mr-43) ite % 41.50 (Yş-04); toplam kuru madde ise % 33.98 (Mr-77) ile % 68.57 (Zl-09) arasında belirlenmiştir. Çalışma sonucunda seçilen 1 5 kuşburnu tipinin bazı önemli pomolojik özellikleri iki yılın ortalaması olarak şöyledir; Meyve ağırlığı 2.86 g (Mr-46) ile 4.97 g (Mr-25); meyve eti oranı % 57.22 (Rş-04) ile % 77.38 (Yl-08); C vitamini 282.70 mg/100 g (Mr-İ2) ile 1173.40 mg/100 g (Mr-15); suda çözünebilir kuru madde % 18.38 (Ar-11) ile % 28.40 (Mr-64); toplam kuru madde ise % 34.42 (Yl-08) İle % 49.42 (Rş-04) oranlan arasında belirlenmiştir. Seçilen 15 kuşburnu tipinde, çeliklerin ortalama köklenme oranları % 10.62 ile % 68.33 arasında tesbit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Kuşburnu (Rosa spp.), kuşburnu tipleri, seleksiyön ıslahı, fenolojik, pomolojik özellikler, çelik, çoğaltma.

SUMMARY This study was carried out on selection rose hip types in population around the Tokat province in 1995-1996 years. The aim of this study was to select the best types of rose hips. In the first year 168 and the second year 59; totally 227 types were surveyed and 30 types were selected according to the weighed ranging method. In the second year previously selected types were subjected to a second weighed ranging method and 15 types that scored at least 680 were, selected for cultivation. Then, hardwood cuttings were taken at 3 different dates for measurements of rooting ratios. Some important pomological characteristics of the 227 types sampled were summarized as below; mean fruit weights were between 1.44±0.45 g (Rş-10) and 5.43±0.53 g (Mr-25); the flesh ratios ranged between 41.71±5.28 % and (Al-09) 81.04±4.91 % (Yl-08); ascorbic acid contents were between 106.08 mg/100 g (Mr-55) and 1703.04 mg/100 g (Mr-17); soluble solids were between 12.00 % (Mr-43) and 41.50 % (Yş-04); total dry matter ratios were between 33.98 % (Mr-77) and 68.57 % (Zl-09). Some other important pomological properties, average of two years, of the 1 5 types were selected end of study were as follows; Mean fruit weights were between 2.86 g (Mr-46) and 4.97 g (Mr-25); the flesh ratios were between 57.22 % (Rş-04) and 77.38 % (Yl-08); ascorbic acid contents were between 282.70 mg/100 g (Mr-12) and 1 173.40 mg/100 g (Mr-15); soluble solids were between 18.38 % (Ar-1 1) and % 28.40 (Mr-64); total dry matter ratios were between 34.42 % (Yl-08) and 49.42 % (Rş-04). The mean rooting ratios of selected 15 types were between 10.62 % and 68.33 %. Key words: Rose hips (Rosa spp.), selection breeding, phenological, pomological characteristics, propagation, cutting.