Van Gölü çevresinde farklı yerlerden toplanan çayır otlarının besin maddeleri ile selenyum içeriklerinin incelenmesi

Abstract

77 6.ÖZET ;Bu çalışma, Van il sınırlan ve Vangölü havzasındaki 15 merkezin, bu merkezleri temsil edebilecek çayırlardan 1996 yılında vejetasyon seyri takip edilerek 15'er gün ara ile 7 dönemde alınan 84 örnek üzerinde Ham Besin Maddeleri ve Se düzeylerinin tesbiti amacıyla yapıldı. Çalışmanın bir diğer amacı vejetasyon seyri boyunca Besin Maddeleri ve S e düzeylerinde meydana gelen değişmelerin tesbit edilmesidir. Seçilen bölgeler, Van ü sınırlan içinde kalan tüm ilçeler (Bahçesaray hariç) ile Van Gölü havzasına dahil Bitlis iline bağlı üç ilçe ve Van merkezinden iki, olacak şekilde toplam 15 merkez; Fidanlık, Erek, Edremit, Gevaş, Çatak, Gürpınar, Başkale, Özalp, Saray, Muradiye, Çaldıran, Erciş, Adilcevaz, Ahlat ve Tatvan şeklindedir. Bu merkezlerde seçilen çayırların, toprak özellikleri ve bitkisel kompozisyonu dikkate alınarak bölgeyi temsil edebilirliğine dikkat edildi. Tesbit edilen çayırlarda örnekleme bölgeleri seçilerek korumaya alındı. Bölgeler itibarı ile vejetasyonun başlangıcından itibaren 16.05.1996 tarihinde Gevaş, Çatak, Gürpınar, Özalp, Saray, Muradiye, Ahlat, Tatvan merkezlerden 01.06.1996 tarihinden itibaren de Erek, Fidanlık, Edremit, Başkale merkezlerden örnekler alınmaya başlandı. Örnek alımları için güzergahlar oluşturularak her güzergaha l'er gün ayıracak şekilde, toplam her 15 günde 3'er gün örnek alımlarına aynlarak ve alım sıralan korunarak örnekler toplandı. Güzergahlar itibanyla her önrek alım döneminde 1. gün 1. güzergahta bulunan Edremit, Fidanlık, Erek, Özalp ve Saray; 2. gün 2. güzergahta Gevaş, Çatak, Gürpınar ve Başkale; 3. gün 3. güzergahta bulunan Muradiye, Çaldıran, Erciş, Adilcevaz, Ahlat ve Tatvan bölgelerinden örnekler toplandı. Böylece her bölge için 15'er günlük aralar korunmuş oldu. Örnek alımlarında alınan örnekler naylon poşetler içerisinde muhafaza edilip aynı gün laboratuvara getirilerek DHKM analizleri yapıldıktan sonra doğal olarak kurumaya bırakıldı. Kuruma işlemi tamamlandıktan sonra elek çapı 3 mm. olan değirmende öğütülerek yine naylon poşetler içerisinde oda sıcaklığında korumaya alındı. Rutin Besin Madde analizleri Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Laboratuvanna Weende analiz metoduna göre yapıldı (Akyıldız 1984, Kılıç 1988). Se analizleri TÜBİTAK Enstürmental Analiz Laboratuvarında yapıldı (Anonim). Yapılan analizler sonucunda Van Gölü çevresindeki çayırların Ham Besin Maddeleri açısından çayırların genel karakterini gösterdiği tespit edilmiştir (Okuyan 1975; Gençkan 1985). Ancak bazı besin maddelerinin düzeyleri bakımından bazı dönem ve bazı bölgelerde aşın değerler de gözlenmiştir.78 Yapılan istatistik! analizler sonucunda genel olarak DHKM bakımından; bölgeler ve dönemler arasındaki fark çok önemli bulunmuştur (p<0.01). HP bakımından; bölgeler ve dönemler arasındaki fark çok önemli bulunmuştur (p<0.01). %HY bakımından; bölgeler arasındaki fark çok önemli (p<0.01), dönemler arasındaki fark önemli bulunmuştur (p<0.05). HY bakımından; bölgeler ve dönemler arasındaki fark önemli. (p<0.05). HK bakımından; bölgeler ve dönemler arasındaki fark çok önemli bulunmuştur (p<0.01). HS bakımından; bölgeler ve dönemler arasındaki fark çok önemli bulunmuştur. jl,-., :. : (p<0.01). NÖM bakımından; bölgeler arasındaki fark çok önemli (p<0.01), dönemler arasındaki fark önemli bulunmuştur (p<0.05). Yapılan korelasyon analizi sonucuna göre, yüzde değerler olarak; DHKM, HP, HY, HK, HS ve NÖM üe Se arasındaki korelasyonlar incelendiğinde; DHKM üe HY, DHKM ile HK, DHKM ile Se, DHKM ile NÖM, HP ile HY, HP ile HK, HP ile NÖM, HY ile HK, HY ile Se, HP üe Se, HK ile Se, NÖM ile Se arasındaki ilişki önemsiz bulunmuştur (p>0.05). DHKM üe HP, HS ile NÖM arasında negatif ve istatistiki olarak çok önemli bir korelasyon bulunmuştur (p<0.01). DHKM üe HS ve HK üe NÖM arasında pozitif ve istatistiki olarak çok önemli bir korelasyon bulunmuştur (p<0.01). HS ile Se arasında negatif, HP ile Se arasında pozitif bir ilişki eğilimi bulunmuş, ancak bu istatistiki olarak önemsizdir (p<0.05). HK üe HS ve HY ile HS arasında pozitif bir ilişki eğilimi bulunmuş, ancak bu istatistiki olarak önemsizdir (p<0.05). Selenyumu açıklayıcı özelliği olduğu düşünülen besin maddeleri için yapılan en iyi model seçiminde HS üe KMnin yer aldığı model en iyi model olarak seçilmiştir. Ancak modele alınan HS üe KMnin Se'yi açıklayıcı etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur (p<0.05). Se en iyi açıklayan model, ele alınan özellikler bakımından Se=bo-0,0016KM- 0.005 dir. Selenyum analizleri sonucunda elde edilen değerler bölgelerin Se açısından fazlalık taşımadığını ortaya koymuştur. Ancak baza bölgelerde hayvan besteme açısından gerekli asgari düzeyden daha düşük Se olan bölgelerin olduğu tesbit edilmiştir. Bunlar; Erciş 2. dönem 0.0199 mg/kg, 6. dönem 0.0174 mg/kg, Fidanlık 6. dönem 0.0150 mg/kg, Edremit 2. dönem 0.0199 mg/kg, Muradiye 4. dönem 0.0199 mg/kg, Çaldıran 2. dönem 0.0160 mg/kg, 3. dönem 0.0179 mg/kg, Erciş 4. dönem 0.0176 mg/kg, 6. dönem 0.0199 mg/kg, Ahlat 2. dönem 0.0166 mg/kg, 6. dönem 0.0149 mg/kg, Tatvan 4. dönem 0.0185 mg/kg olmuştur. Selenyumca en yüksek değer tüm dönemler içerisinde 2. dönemde 0.0634 mg/kg olarak Muradiye'de, en düşük değer 0.0149 mg/kg olarak 6. dönemde Ahlat'ta79 gözlenmiştir. Döneler itibariyle Se düzeyleri, ortalama olarak 1. dönemde 0.0303 mg/kg, ; ile en yüksek, 2. dönemde 0.0256 mg/kg olarak ikinci en yüksek, 3. dönemde 0.0225 mg/kg ile en düşük değer şeklinde gerçekleştirilmiştir. 1. dönemde en yüksek değer 0.634 mg/kg olarak Muradiye'de, en düşük değer 0.0166 mg/kg olarak Ahlat'ta, 2. dönemde en yüksek değer 0.0421 mg/kg ile Sarayda, en düşük değer 0.0170 mg/kg olarak Erciş'te, 3. dönemde en yüksek değer 0.0316 mg/kg olarak Tatvan'da, en düşük ;. değer 0.0149 mg/kg olarak Ahlat'ta gözlenmiştir (Gupta 1991, Okuyan 1975). `İstatistiki analizlerde en küçük ve en büyük değerler en küçüken büyüken küçüken büyük DHKM 17.86061.180HK4.91016.670 KM 90.53996.786HS23.17642.464 HP 4.63616.907NÖM26.99357.974 HY 1.0773.755Se0.01490.0634 olarak bulunmuştur.

80 7. SUMMARY This study has been conducted to mainly determine total nutriem and selenium levels of 84 meadow gross samples taken biweekly in 7 different vegetation periods the other aim was to determine changes in nutrient and selenium content during the vegetation period. -jAli of the towns except Bahçesaray in Van district area and three town belonging 'to Bitlis and two town belonging to Van in Van Gölü Basin, total 15 locations, were selected as resarch areas.. These locations were: Fidanlık, Erek, Edremit, Gevaş, Çatak, Gürpınar, Başkale, Özalp, Saray, Muradiye, Çaldıran, Erciş, Adil cevaz, Ahlat and Tatvan. Selected meadow grass, soil characteristics and vegetation diversity of the locations were taken into consideration with respect to whether they represented the regions in question. Sampling areas were selected and protected in predeterminde meadows. Samplings were started at the beginning of vegetation periods in the locations. The first sampling was carried out on 15 May 1996 in Gevaş, Çatak, Gürpınar, Özalp, Saray, Muradiye, Ahlat, Tatvan on l. June 1996 in Erek, Fidanlık, Edremit, Başkale. Routs were determinde for samplings and öne day was plannde to spend in each rout consecutive three days ever fifteen days were scheduled as sampling days. First days route was Edremit, Fidanhk, Erek, Özalp and Saray, second days route was Gevaş, Çatak, Gürpınar and Başkale, third day's rout was Muradiye, Çaldıran, Erciş, Adilcevaz, Ahlat and Tatvan. Samples taken from the locations were kept in plastic bags on taken into laboratory at the some day and after DM in Fresh Sample analysis, they were left to dry naturally. After drying process was completed, they were grow in a grindef having a sieve 3 mm in diameter and protected in plastic bags in room temperature. Routine nutriat analysis was done in our laboratory according to weender analysis method (Akyüdız 1984, Kılıç 1988). Selenium analysis was made in TÜBİTAK Instrumental Analysis Laboratory. The analysis revealed that in terms of their nutrient content, meadovvs around Van Gölü Basin show the typical characteristics of meadows. Nevertheless. Some reports indicated that nutrient levels may be extremely high (Okuyan 1975). The highest Raw Protein rate was found to be 20.059 % of the first period and in Adilcevaz location by contrast, the lowest protein rate was 4.634 % at sixth period in Muradiye location. The e;81 highest Ether Extract was obtainde as 3.755 % to sixth period in Gürpınar and the lowest a Ether Extract rate was 0.945 % abstainde at the fourth period in Tatvan. The highest and the largest row ash were 17.097 % of the third period in Erciş and 4.910 % of the fourth period in Başkale, respectively. Crude Fiber contents were observed 46.415% as the highest at the sixth period in Edremit and 22.185 % as the lowest at the first period in Erciş. The pure material without nitrogen content was found to be 57.974 % the highest, at the fourth period in Başkale and 25.964 % the lowest, at the third period in Erciş. Statistical analysis shoved that in general there were significant differences (p<0.01) among locations and among period with DM regard. In terms of DM%, three was significant difference among the periods (p<0.05), there was however no significant difference among locations. Some significant differences were observed among the locations with respect to CP, EE, CP, A, CF, NFE (p<0.01) and CF (p<0.05) and among the periods in terms of CP, A, CF (p<0.01), EE and NFE (p<0.05). There was no significant difference among periods with RA regard. The correlation of DM In Fresh Sample, CP, EE, A, CF and NFE with Se shoved that relationships of DM in Fresh Sample with EE, DM in Fresh Sample with A, DM in Fresh Sample with Se, DM in Fresh Sample with NFE, DM with EE; CP with EE, CP with A, CP wit Se, A with Se, NFE with Se were insignificant (p<0.05). The correlations of DM in Fresh Sample with CP; CF with NFE were negative and significant (pO.01). DM in Fresh Sample and CF; A and NFE were positively and significantly correlated (pO.01). There were significant positive correlation's between CP and Se; A and CF; EE and CF and negative correlation's between; CF and Se. Among the models established for nutrients the best models considered as having an explanatory characteristics for selenium. But their characteristics was found to be insignificant (p<0.05). The best model explaining selenium in terms of characteristics in consideration was Se=bo-0.0016 DM-0.005 CP. The results obtainde from selenium analysis revealed that the locations did not have excessive selenium never the less in some locations, and periods the selenium levels were lowers then the mhimum selenium levels that were supposed to be in meadow grosses. These rate were: 0.0199 mg/kg at second period in Erciş and 0.0174 mg/kg at sixth period in Fidanlık; 0.0150 mg/kg at third period in Edremit; 0.0199 mg/kg at the82 fourth period in Muradiye; 0.0160 mg/kg at the second period and 0.079 mg/kg at the third period in Çaldıran; 0.0179 mg/kg at the fourth and 0.0199 mg/kg at the sixth period in Erciş, 0,0166 mg/kg at the second and 0019 mg/kg at the sixth in Ahlat; 0,0135 mg/kg at the forth period in Tatvan. Among the periods, the highest selenium contents were found at the second period 50.0634 mg/kg in Muradiye on the lowest selenium content on observed as 0.0149 mg/kg at the sixth period in Ahlat. In terms of periods, the average selenium levels were found highest of the first period as 0.0303 mg/kg falloffed by the second period as 0.0256 mg/kg. The lowest selenium level was observed as 0.225 mg/kg. The highest selenium levels according to periods were. 0.634 mg/kg at the first period in Muradiye, 0.0421 mg/kg at the second stage in Saray, 0.0316 mg/kg in Tatvan, and the corresponding lowest selenium levels were observed as 0.016 mg/kg at the first stage in Ahlat, 0.0170 at the second period in Erciş; 0.0149 mg/kg at the third stage in Ahlat (Gupta 1991, Okuyan 1975). The minimum and the maximum values were;