Van ekolojik koşullarında bazı soya fasulyesi (Glycine max L. Merr.) çeşitlerinin ve inokulantlarının araştırılması

Abstract

Van ekolojik koşullarında beş soya fasulyesi çeşidi (Williams, Amsoy-71, A- 1937, S:2920 ve 93/59) ve üç farklı Rhizobium japonicum inokulantı ( 1 10 No, 379 No ve Karışık Kültür (1 10+379 No)) ile yapılan bu çalışmada Van ekolojik koşullarına uygun soya fasulyesi çeşitlerinin ve inokulantlarının adaptasyonu amaçlanmıştır. Deneme 1996-1997 yıllarında Tarım Meslek Lisesi arazisinde tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Bu çalışmada beş soya fasulyesi çeşidinde inokulatların çiçeklenme ve yetişme süresi, bitki boyu, bitkide toplam dal sayısı, bitkide ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, bitkide dane verimi, bitkide gövde yaş ve kuru ağırlığı, bitkide kök yaş ve kuru ağırlığı, nodul sayısı, nodul ağırlığı, dekara verim, hasat indeksi, ham yağ ve ham proteine etkileri incelenmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar 1996-1997 yıllan itibariyle aşağıda özetlenmiştir. 1. Çeşitlerin, çiçeklenme ve yetişme sürelerine etkisi istatistiki olarak önemli tespit edilmiş ve ikinci yıl bu özellikler bakımından bir artış gözlenmiştir. Çiçeklenme süresi 70.67-76.67 gün, yetişme süresi ise 115-148 gün arasında değişmiştir `Kontrol` uygulamasına göre aşılanan suşlar ve `Karışık Kültür` çiçeklenme ve yetişme süresinde artış sağlamışlardır. 2. Çeşitler arasında bitki boyu bakımından oluşan fark istatistiki olarak önemli tespit edilmiş ve 30.10-45.37 cm arasında değişmiştir Denemenin her iki yılında da en yüksek bitki boyu Williams çeşidinde tespit edilmiştir. Suşların etkisi ise ilk yıl istatistiki olarak önemli, ikinci yıl ise önemsiz tespit edilmiştir. Aşılama `Kontrol`e göre bitki boyunu arttırmıştır. `Karışık Kültür` suşunda en yüksek bitki boyu artışı tespit edilmiştir. 3. Bitkide toplam dal sayısına çeşitlerin etkisi farklı olmuş ve ikinci yıl genelde bir azalma gözlenmiştir. Çeşitler arasındaki en fazla dal sayısı Williams çeşidinde saptanmıştır. Çalışmada tespit edilen toplam dal sayılan 2.33-4.97 adet arasında değişmiştir. Aşılama uygulamaları `Kontrol`e göre toplam dal sayısını arttırmıştır. `Karışık Kültür` suşu en fazla bitkide toplam dal sayısının tespit edildiği muamele olmuştur. 4. Çeşitlerin, genetik özelliklerine de bağlı olarak bitkide ilk bakla yüksekliğine etkileri farklı olmuş, ikinci yıl bir artış saptanmış ve 6.00-11.27 cm arasında değişmiştir. İlk yıl 93/59, ikinci yıl ise Williams çeşidinde en yüksek ilk bakla yüksekliği tespit edilmiştir. Aşılama uygulamaları `Kontrol`e göre bir artış sağlamıştır. Bu artış aşılama uygulamaları arasında farklı olmuş ve en fazla artış her iki yılda da `Karışık Kültür` aşılamasında saptanmıştır. 5. Bitkide bakla sayısı çeşitler ve suşlar arasında farklılık göstermiştir. Çeşitlerde tespit edilen bitkide bakla sayısı 12.60-37.07 adet arasında değişmiştir. Çeşitler arasında en fazla bakla sayısı ilk yıl Amsoy-71, ikinci yıl ise A-1937 çeşidinde saptanmıştır. Suşlar arasında ise `Karışık Kültür` susunda en yüksek, `Kontrol` muamelesinde ise en düşük bakla sayısı tespit edilmiştir. 6. Çeşitler ve suşların bitkide dane verimine etkisi her iki yılda da farklı olmuştur. Bu çalışmada tespit edilen bitkide dane verimi değerleri 4.07-10.47 g arasında değişmiştir. İlk yıl 93/59, ikinci yıl ise A-66 7. ÖZET Van ekolojik koşullarında beş soya fasulyesi çeşidi (Williams, Amsoy-71, A- 1937, S:2920 ve 93/59) ve üç farklı Rhizobium japonicum inokulantı ( 1 10 No, 379 No ve Karışık Kültür (1 10+379 No)) ile yapılan bu çalışmada Van ekolojik koşullarına uygun soya fasulyesi çeşitlerinin ve inokulantlarının adaptasyonu amaçlanmıştır. Deneme 1996-1997 yıllarında Tarım Meslek Lisesi arazisinde tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Bu çalışmada beş soya fasulyesi çeşidinde inokulatların çiçeklenme ve yetişme süresi, bitki boyu, bitkide toplam dal sayısı, bitkide ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, bitkide dane verimi, bitkide gövde yaş ve kuru ağırlığı, bitkide kök yaş ve kuru ağırlığı, nodul sayısı, nodul ağırlığı, dekara verim, hasat indeksi, ham yağ ve ham proteine etkileri incelenmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar 1996-1997 yıllan itibariyle aşağıda özetlenmiştir. 1. Çeşitlerin, çiçeklenme ve yetişme sürelerine etkisi istatistiki olarak önemli tespit edilmiş ve ikinci yıl bu özellikler bakımından bir artış gözlenmiştir. Çiçeklenme süresi 70.67-76.67 gün, yetişme süresi ise 115-148 gün arasında değişmiştir `Kontrol` uygulamasına göre aşılanan suşlar ve `Karışık Kültür` çiçeklenme ve yetişme süresinde artış sağlamışlardır. 2. Çeşitler arasında bitki boyu bakımından oluşan fark istatistiki olarak önemli tespit edilmiş ve 30.10-45.37 cm arasında değişmiştir Denemenin her iki yılında da en yüksek bitki boyu Williams çeşidinde tespit edilmiştir. Suşların etkisi ise ilk yıl istatistiki olarak önemli, ikinci yıl ise önemsiz tespit edilmiştir. Aşılama `Kontrol`e göre bitki boyunu arttırmıştır. `Karışık Kültür` suşunda en yüksek bitki boyu artışı tespit edilmiştir. 3. Bitkide toplam dal sayısına çeşitlerin etkisi farklı olmuş ve ikinci yıl genelde bir azalma gözlenmiştir. Çeşitler arasındaki en fazla dal sayısı Williams çeşidinde saptanmıştır. Çalışmada tespit edilen toplam dal sayılan 2.33-4.97 adet arasında değişmiştir. Aşılama uygulamaları `Kontrol`e göre toplam dal sayısmı arttırmıştır. `Karışık Kültür` suşu en fazla bitkide toplam dal sayısının tespit edildiği muamele olmuştur. 4. Çeşitlerin, genetik özelliklerine de bağlı olarak bitkide ilk bakla yüksekliğine etkileri farklı olmuş, ikinci yıl bir artış saptanmış ve 6.00-11.27 cm arasında değişmiştir. İlk yıl 93/59, ikinci yıl ise Williams çeşidinde en yüksek ilk bakla yüksekliği tespit edilmiştir. Aşılama uygulamaları `Kontrol`e göre bir artış sağlamıştır. Bu artış aşılama uygulamaları arasında farklı olmuş ve en fazla artış her iki yılda da `Karışık Kültür` aşılamasında saptanmıştır. 5. Bitkide bakla sayısı çeşitler ve suşlar arasında farklılık göstermiştir. Çeşitlerde tespit edilen bitkide bakla sayısı 12.60-37.07 adet arasında değişmiştir. Çeşitler arasında en fazla bakla sayısı ilk yıl Amsoy-71, ikinci yıl ise A-1937 çeşidinde saptanmıştır. Suşlar arasında ise `Karışık Kültür` suşunda en yüksek, `Kontrol` muamelesinde ise en düşük bakla sayısı tespit edilmiştir. 6. Çeşitler ve suşların bitkide dane verimine etkisi her iki yılda da farklı olmuştur. Bu çalışmada tespit edilen bitkide dane verimi değerleri 4.07-10.47 g arasında değişmiştir.

This study aimed to adapt soybean varieties in Van ecological conditions. For this purpose, five varieties (Williams, Amsoy-71, A-1937, S:2920 and 93/59) and three different inoculats of Rhizobium japonicum, (110 No, 379 No and Mixed Culture) were used. The experiment was conducted based on factoriel randomized plot design with four replications in Tarım Meslek Lisesi field, in 1996 and 1997. In this study, the impacts of inoculants on flowering and growing time, plant height, total branch numbers per plant, first pod height, pod numbers per plant, grain yield, stem fresh and dry weight, root fresh and dry weight, nodule number, nodule weight, yield per decar, harvest index, raw oil and raw protein contents were investigated. Results were summerized based on findings obtained in 1996 and 1997 and were as followings: 1. Effects of varieties on flowering and growing times were found to be statistically significant and increases in favour of these characteristics in the second growing season were observed. Flowering time varied between 70.67-76.67 days and growing period varied between 115-148 days. Inoculation applications caused increases in flowering and growing times compared to control. 2. There were significant differences between varieties regarding plant heights and varied between 30.10-45.37 cm. Williams had the highest plants compared with the others in both growing seasons, Effects of strains on plant height were statistically significant in the first season. Inoculations enhanced plant height compared to plants in control plots and the highest plants were observed in the plants inoculated by Mixed Culture. 3. Effects of varieties on branch numbers were different and in general there was a decrease in the second year. Williams varieties had the highest branch numbers compared with those inoculation free plants in control plots. Total branch number determined in this study varied between 2.33-4.97. Mixed Culture treatment total branch number had the highest effect in increasing total branch number. 4. Effects of varieties, by depending on their genetic characteristics, on first pod height were different and an increase was determined for the first pod height in the second season. Pod hights were determined to be between 6.00-11.27 cm. The highest first pod was observed in the plots planted with 93/59 and Williams in first and second growing seasons, respectively. Inoculations caused an increase in first pod height compared to Control. This increase was different among inoculation applications and the highest was obtained in Mixed Culture strain in both years. 5. Pod numbers per plant showed differences among varieties and strains. Pod number per plant among varieties varied between 12.60-37.07. The highest pod numbers were obtained from Amsoy-71 and A-1937 varieties in the first and second growing seasons, respectively. When considering the impacts of strains, on pod numbers, the findings showed that the highest pod numbers were found in plots treated by Mixed Culture and the lowest pod numbers were found in control plots. 6. Varieties and treatments affected the grain yield differentialy in both years. Grain yield per plant in this study varied between 4.07-10.47 g. The highest grain yield was determined in plots planted with 93/59 in the first year and in plots planted with A-1937 in the second year. In both years the highest69 yields were obtained from plants treated with Mixed culture and the lowest yield were obtained from plants in control plots. 7. Effects of varieties on fresh and dry plant weights were found to be statistically different because of differences in varieties. Fresh and dry plant weights varied between 15.35-45.50 g and 3.93- 1 1.78 g, respectively. Similarly, effects of strains on fresh and dry plant weights were different. It was determined that inoculation applications coused an increase in plant fresh and dry weight compared to control. While the mixed culture strain was found to be the most effective strain in the first year, 379 no was the most effectivestrain in the second year. 8. Effects of varieties on fresh and dry root weight showed differences which were statistically significant. The highest root fresh weight value was obtained from S: 2920 varieties in both years. However, the highest root dry weight value was obtained from 93/59 varieties in the first year and from S: 2920 in the second year. Effects of strains on root fresh and dry weights showed differences. Inoculation applications caused an increase in root fresh and dry weights compared with ones in control in both years. Fresh and dry root weights varied between 3.61-10.0 g and 0.83-2.69 g, respectively. 9. While there was not any effect of varieties on nodule weight and numbers the effects of strains on nodule weight and numbers were highly significant in both years. The highest nodule numbers and weights were found to be in plants strain with Mixed culture in both years. Since no nodule development was obtained in plant in control plots, nodule numbers and weights in control were considered to be `0`. Nodule number and weight values varied between 0-18.67 and 0-0.1260 g, respectively. 10. The difference between varieties with respect to yield per decar was statistically significant in both years and were between 1 12.67-174.80 kg/da. In the second year, there was an increase in yield in all plots. The highest yield was obtained from A- 193 7 in both years. Strains as well as inoculation applications caused increases in yield compared to yield from plants in Control plots. The highest yield was obtained from the plants strain with Mixed culture in both years. 1 1. Effects of varieties and strains on harvest index were statistically significant in both years and harvest index ranged from % 33.90 to 52.38. The highest harvest index value was found in plots planted with A-1937. It was determined that harvest index showed increases when plots became inoculated compared with inoculation free plants in Control plots. 12. Effects of varieties on raw oil content of plants were statistically significant in both years. Although there was no a significant difference between strains with respect to raw oil content of plants in the first year, there was a significant difference in the second year and an increase in raw oil content in plants in Control plots was higher than ones in inoculated plants in both years. Raw oil contents varied between % 17.31-22.56. 13. The was statistically significant variety effects on raw protein content of plants in both years and ranged from % 30.67 to 37.10. It was determined that inoculation applications caused increases in protein content of plants compared to Control.