Van yöresinde yetişen alıçlar

Abstract

Rosaceae familyası, Crataegus cinsine giren alıçlar, ülkemizde ve dünyada geniş yayılış gösteren; kışın yaprağını döken ağaç, ağaççık ya da çalı formlu bitkilerdir. Dünyada yaklaşık 200 ve ülkemizde yaklaşık 17 türle temsil edilmektedir. Gerek Van yöresinde, gerekse ülkemizde ve dünyada yeterli önem verilmemiş olan alıç bitkileri; bu çalışmayla farklı yönleriyle ele alınmış, yörede rastlanan alıç genotiplerinin, kullanılabileceği yerler, bir kısım kimyasal içerikleri ve ait oldukları türler belirlenmeye çalışılmıştır. Alıçların yoğun olarak bulunduğu Gevaş ve Edremit ilçelerinde ön seçmeyle belirlenmiş 98 alıç genotipinden, Gevaş ilçesinde 31, Edremit ilçesinde 18 ağaçtan meyve örneği alınabilmiş ve tür teşhisleri, meyve ölçüm ve analizleri, bu genotiplerde yapılmıştır. Tür teşhisleri çıplak göz ve mikroskop altında, bitkilerin doğal ortamında ve laboratuar şartlarında, ağaçların genel yapısının yanısıra, meyve özellikleri, kaliks kalıntıları, çiçek ve yaprak şekillerinin incelenmesiyle yapılmıştır. Meyve özelliklerinin belirlenmesi amacıyla da meyve eni, meyve boyu, meyve rengi, meyve kuru ağırlığı, çekirdek sayısı ve çekirdek ağırlığı ölçüm ve tartımlarla belirlenmiş, ayrıca suda çözünür kuru madde, pH, asitlik ve C vitamini içeriklerinin belirlenmesi amacıyla meyve analizleri yapılmıştır. Yörede 49 alıç genotipi üzerinde yapılan gözlem ve incelemeler neticesi Crataegus orientalis, Crataegus curvisephala, Crataegus pentagyna türleri ile, Crataegus monogyna subsp. azarella ve Crataegus monogyna subsp. monogyna alt türlerinin varlığı saptanmıştır. Crataegus orientalis ve Crataegus pentagyna türleri sofralık tüketim; Crataegus monogyna subsp. monogyna alt türü başta olmak üzere, ele alınan bütün alıç tür ve alt türleri kırsal alan ve şehir içi dış mekan çevre düzenleme çalışmaları için uygun görülmüştür. Anahtar kelimeler: Alıç, tür, meyve.

Hawthorns are deciduous trees or shrubs that belong to Rosaceae family and Crataegus genus. They are widespread in Turkey and the world. There are approximately 200 hawthorn species in the world and approximately 17 hawthorn species in Turkey. Hawthorns could not gain adequate importance in both Turkey and the world yet. The aim of this study was to determine the hawthorn species of the region of Van, was to analyze fruit characteristics and was to determine the different usage of these species. 98 hawthorn types were determined by pre-selection in Gevaş and Edremit towns of Van. However, fruit samples were obtained from only 31 and 18 types in Gevaş and Edremit, respectively. Species classification was done according to tree, fruit, and leaf characteristics. Fruit characteristics such as fruit width, fruit length, fruit weight, fruit color, fruit dry weight, seed weight and seed number were determined and measured; pH, acidity, soluble solid and vitamin C content of fruits were analyzed. At the end of the study on 49 hawthorn types, it was found that Crataegus orientalis, Crataegus curvisephala and Crataegus pentagyna species; Crataegus monogyna subsp. azarella and Crataegus monogyna subsp. monogyna subspecies were present in Van region. Crataegus orientalis and Crataegus pentagyna species can be used in human consumption as a fresh market fruit. All hawthorn species and subspecies, especially Crataegus monogyna subsp. monogyna can also be used for ornamental usage in rural and urban arrangements. Key words: Hawthorn, species, fruit. m