Muhammed b. Ahmed et-Tarsûsî`nin Miftâh li-Hulâsati`l-Miftâh adlı eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

Hicrî yedinci asırda Ebû Yaʿkûb Yûsuf es-Sekkâkî''ninMiftâḥu'l-ʿulûm adlı eserini ortaya koymasıyla birlikte belâğat tarihinde yeni bir sürece girilmiştir. Bu süreç; özgün eserler ortaya koymaktan ziyade daha önce yazılmış bir esere telhîs, şerh ve hâşiye yazma şeklinde kendini göstermiştir. Benzer özellikler etrafında kümelenen bu çalışmalar mantık ve felsefenin etkilerinin açık bir şekilde görüldüğü `meşârika` ekolü adı altında sistemleşmiş ve etkileri Anadolu'ya kadar yayılmıştır. Bu ekolün Anadolu'daki temsilcilerinden biri de Miftâḥ li-Ḫulâṣati'l-Miftâḥadlı eseriyle Muhammed b. Ahmed et-Tarsûsî olmuştur. Miftâḥu'l-ʿulûmadlı eser göz önünde bulundurularak meydan getirilen bu eser bu çalışmanın ana konusunu teşkil etmektedir. Yazma halinde olan eserin Süleymaniye Kütüphanesi, Milli Kütüphane, Konya Yazma Eserler Kütüphanesi gibi kütüphanelerde bulunan beş adet nüshasına ulaşılmış, bunlardan üç tanesi göz önünde bulundurularak tahkîk çalışması yapılmıştır. Bu eserin tahkîk ve tahliliyle, bir taraftan `meşârika`ekolünün Anadolu'daki etkileri tespit edilmeye çalışılırken diğer taraftan yazma halinde olan eserin ilim dünyasına kazandırılması amaçlanmıştır. Bu çalışma sonucunda Miftâḥ li-Ḫulâṣati'l-Miftâḥadlı eserin daha önce `meşârika` ekolü çerçevesinde yazılan eserlerin bir tekrarı ve es-Sekkâkî ile başlayan donuklaşma sürecinin bir devamı olduğu görülmüştür.

In Hijri seventh century, it has been entered a new period referring dulling in the history of rhetoric with Ebu Ya'kub Yusuf es-Sekkaki's revealing his work called Miftâh al-Ulum. This process has shown itself by epitomizing, expounding and writing annotations to a work written before rather than producing original work of art. The studies that could not go beyond the repetition of each other have become systematized under the name of `meşarika` school in which the effects of logic and philosophy are clearly seen and its effects have spread up to Anatolia. Ahmed et-Tarsusi has been one of the representatives of this school in Anatolia with his work called Miftâh li- Hulâsat al-Miftâh. This work which is produced by considering the work called Miftâh al-Ulum constitutes the main subject of this study. Five copies of this manuscript has been reached in the libraries such as Suleymaniye Library, The National Library and Konya Manuscript's Library and the investigation study has been done by considering three of these copies. While on the one hand trying to determine the effects of `meşarika` school in Anatolia with the investigation and analysis of this work, on the other hand it has been aimed to bring this work which is in a manuscript form to the science world. As a result of this work, it has been seen that the work called Miftâh li- Hulâsat al-Miftah is a repetition of the works written in the framework of `meşarika` school and a continuation of the dulling process started with es-Sekkaki.