Çinko`nun (Zn+2) inci kefali`ne (Chalcalburnus tarichi pallas, 1811) akut toksisitesinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET ÇİNKO'NUN (Zn+2) ÎNCİ KEFALI'NA (chalcalburnus tarichi Pallas, 1811) AKUT TOKSİSİTESİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA SÖNMEZ, Mustafa Yüksek Lisans Tezi, Su Ürünleri Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Osman ÇETÎNKAYA Temmuz 2002, 53 sayfa İnci Kefalı (chalcalburnus tarichi, Pallas 1811) Van Gölü'nde yayılış gösteren anadrom ve endemik bir sazangil türüdür. Bu çalışmada çinkonun (Zn+2) İnci Kefalı üzerindeki akut toksisitesi sert ve yumuşak suda araştırılmıştır. Denemede; doğal ortamdan yakalanan, ortalama çatal boylan 5.88 ± 0.13 cm, ağırlıkları 2.46 ± 0.15 g olan bireyler kullanılmıştır. Denemeler sert suda (254 mg/1 CaC03) 0.068 - 91.0 mg/I arası ve yumuşak suda (41 mg/1 CaC03) 0.068 - 40.0 mg/1 arası Zn+2 konsantrasyonlarında, statik biyo - deney yöntemiyle, 24 - 96 saatlik periyotlarda yapılmış, balıklarda morfolojik gözlemler yapılıp, LC50 ve LT50 probit analiziyle belirlenmiştir. Sert suda 24, 48, 72 ve 96 saatlik Zn+2 LCs0 değerleri sırasıyla; 17.09 mg/1, 17.13 mg/1, 16.02 mg/1 ve 16.02 mg/1 olarak hesaplanmıştır. LT50 değerleri, 91.00 mg/1, 57.80 mg/1, 24.10 mg/1 ve 13.08 mg/1 Zn+2 konsantrasyonlarında sırayla 3 saat 14 dk, 3 sa 45 dk, 4 sa 40 dk ve 4 sa 43 dk olarak belirlenmiştir. Yumuşak suda 24, 48, 72 ve 96 saatlik Zn+2 LC50 değerleri sırasıyla; 10.33 mg/1, 10.22 mg/1, 9.92 mg/1 ve 9.92 mg/1 olarak hesaplanmıştır. LT50 değerleri 40.00 mg/1, 24.00 mg/1, 14.40 mg/1, 8.64 mg/1 ve 5.18 mg/1 Zn+2 konsantrasyonlarında sırayla 3 sa 25 dk, 4 sa 18 dk, 11 sa 14 dk, 74 sa 34 dk ve 93 sa 57 dk belirlenmiştir. Zn+2 toksisitesinin en belirgin etkileri, aşın mukus üretimi, ağır solunum problemleri ve asfeksi, ortamdan uzaklaşma çabası ve denge kaybı olarak belirlenmiştir. Sert suda İnci Kefalı için güvenli Zn+2 konsantrasyonu 1.602 mg/1 hesaplanmış, balıklarda çinkoya karşı ilk tepkiler 1 sa sonra belirlenmiş, ilk ölüm 2 sa 45 dk sonra görülmüştür. Yumuşak suda güvenli konsantrasyon 0.992 mg/1 Zn+2 olarak hesaplanmış, ilk tepkiler 1 sa 30 dk sonra, ilk ölüm 3 sa 5 dk sonra kaydedilmiştir. İnci Kefalı'na Zn+2'nun akut toksik etkisinin yumuşak suda sert suya göre daha fazla olduğu; LC50 nin yumuşak suda daha düşük; LT50'nin daha kısa sürede gerçekleştiği görülmektedir. Sert sularda Zn+2'nun karbonat ve bikarbonatla bileşik yaparak çökelmesi, sertliği oluşturan katyonların Zn+2 ile girişim yaparak absorbsiyonu düşürmesi, Zn+2'nun akut toksitesini azaltmaktadır. Türde çinkonun toksik etkileri 24 saat içerisinde gerçekleşmekte daha sonra hayatta kalanlar muhtemelen çinkoya alışmakta, ölümler azalmaktadır. İnci Kefalı'nın bir çok balık ve su omurgasızı türüne göre Zn+2 toksisitesine daha dayanıklı olduğu görülmektedir. Anahtar kelimeler: İnci Kefalı, Çhalcalburnus tarichi, çinko, akut toksisite, su sertliği, güvenli konsantrasyon, LC50, LT50.

ABSTRACT A STUDY ON THE DETERMINATION OF ACUTE TOXICITY OF ZINC TO Chalcalburnus tarichi (Pallas, 1811) SÖNMEZ, Mustafa MSc, Fisheries Science Supervisor Prof. Dr. Osman ÇETİNKAYA July 2002, 53 pages The Chalcalburnus tarichi is an endemic and anadromous cyprinid species living in Lake Van Basin, Turkey. In this study acute toxicity of zinc on C. tarichi in hard and soft water was investigated. In the experiment, C. tarichi which caught from a natural habitat with the average length of 5.88 ±0.13 cm and weight 2.46 ± 0.15 g, were used. The experiments were held under hard water (254 mg/1 CaC03) between 0.068 - 91.0 mg/1 Zn+2 concentrations; and soft water (41 mg/1 CaC03) between 0.068 - 40.0 mg/1 Zn+2 concentrations. Trials were held by static bioassay method, morphologic observations were made for 24 - 96 hour periods, LQo and LT50 values determined by using probit analysis. The LCso values of Zn+* in hard water at 24 - 48 - 72 and 96 h were calculated as follows; 17.09 mg/1, 17.13 mg/1, 16.02 mg/1 and 16.02 mg/1 respectively. LT50 values in Zn+2 concentrations of 91.00 mg/1, 57.80 mg/1, 24.10 mg/1 and 13.08 mg/I were determined as 3 h 14 min., 3 h 45 min, 4 h 40 min and 4 h 43 min respectively. In soft water the Zn+2 LC50 values at 24-48-72 and 96 hours were calculated as follows; 10.33 mg/1, 10.22 mg/1, 9.92 mg/I and 9.92 mg/1 respectively. LT50 values in Zn+2 concentrations of 40.00 mg/1, 24.00 mg/1, 14.40 mg/1, 8.64 mg/1 and 5.81 mg/1 were calculated as 3 h 25 min, 4 h 18 min, 11 h 14 min, 74 h 34 min and 93 h 57 min respectively. The main symptoms of the Zn+2 toxicity were observed as excessive mucus secretion, severe respiration problems and asphaxia, escaping effort from the medium and loss of equilibrium. The safe Zn+2 concentration, for hard water, was calculated as 1.602 mg/1, first response to Zn+2 was observed 1 h after exposure and first mortality after 2 h 45 min. The same parameters for soft water were determined as 0.992 mg/1, 1 h 30 min and 3 h 5 min respectively. It was found that the acute toxic effect of Zn+2 for C. tarichi to be higher in soft water than hard water, LC50 is lower in soft water and to the LT50 is reached sooner in similar concentration. In hard water, Zn+2 precipitates with high levels of carbonate and bicarbonate, and the cations in hard water that contributed to hardness, interfere with Zn+2 and reduce its absorption. Therefore acute toxicity of Zn+2 in hard waters is less than soft waters. The toxic effects of Zn+2 to C.tarichi were observed within 24 h, after that survivors might be acclimated to Zn+2 and mortality rate was declined markedly. It was remarked that C. tarichi is more tolerant to Zn+2 toxicity compared to some other fish and aquatic invertebrate species. Key words: Chalcalburnus tarichi, zinc, acute toxicity, water hardness, safe concentration, LÇjo» LT50. 111