Survival analiz yöntemleri kullanılarak bal arılarında (Apis mellifera L. ) sosyal yaşamla ilgili parametrelerin tahmini ve ana arı yetiştiriciliğinde kullanım olanakları

Abstract

Zamana bağlı olarak yapılan çalışmalarda yaşam analizi yöntemleri sıklıkla kullanılmaktadır. Yaşam analizi, bir populasyonda bazı olayların meydana geliş zamanlarını kullanan tekniklerle ilgilenir. Tamamlanmamış gözlem olarak adlandırılan, çalışma dışında kalan gözlemlerin de kullanılabilmesi, bu yöntemi önemli kılan bir husustur. Bu çalışmada ana arı çiftleştirme kutularındaki işçi arıların ağırlığı, larva yaşı ve yüksük boyu faktörlerinin ana arıların yumurtlama öncesi zamanlarına olan etkilerine ait parametre tahminleri elde edilmiştir. Bu nedenle yapılan deneme çalışmasından sonra elde edilen bir veri kümesi üzerinde çalışılmıştır. Yapılan deneme çalışmasında sonra elde edilen veriler lognormal dağılış göstermiştir. AA (İşçi arı ağırlığı), LY (Larva yaşı) ve YB (Yüksük boyu) faktörlerinin yumurtlama başlangıç sürelerine olan etkilerini tahminleyebilmek için parametrik olmayan istatistiksel yöntemlerden ve Cox orantılı risk regresyon modelinden yararlanılmıştır. Elde edilen yaşam eğrisi tahminlerine göre her üç faktörün de yumurtlama başlangıç zamanlarındaki değişime etki etmediği sonucu elde edilmiştir. Cox orantılı risk regresyon modeline göre yedi ayrı model uyumu yapılmıştır. Modeller için elde edilen risk oranı değerlen yumurtlama başlangıç zamanlarının artan bir risk fonksiyonuna sahip olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler : Yaşam analizi, tamamlanmamış veri, lognormal dağılış, Cox orantılı risk regresyon modeli, risk oranı, ana arı.

Survival analysis methods are ofen used in time dependent studies. Survival analysis is related to techniques which use occurance times of some events in a certain population. Ability of using censored observations which are out of the observations in this analysis is the main point of this method. In this study, estimation parameters belong to the effect of factors of weight of worker bees in mating hive of queen bees, age of larvae and length of queen-cell up on egg laying time were obtained. For this reason, study was done on a group of data set obtained from experimental study. Data of the experiment showed a lognormal distribution. Ndnparametric statistical methods and Cox proportional hazard regression model have been used in order to determine the effects of AA (worker bee weight), LY (age of larvas) and YB (length of queen-cell cup) on egg laying time. According to estimation of survival curves each of these 3 factors did not affect the begining of egg laying time. Seven different model fitness were obtained by using Cox proportional hazard regression model. Values of risk ratio of models showed that egg laying times have an increasing hazard function. Key Words : Survival analysis, censored data, lognormal distribution, Cox proportional hazard regression model, risk ratio, queen bee. m