Nemrut kalderası güneyinin jeolojisi, mineralojisi ve petrografisi

Abstract

ÖZET NEMRUT KALDERASI GUNEYI'NİN JEOLOJİSİ, MİNERALOJİSİ ve PETROGRAFİSİ ÖZDEMİR, Yavuz Yüksek Lisans Tezi, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof Dr. A. Ümit TOLLUOĞLU Mart 2003, 87 sayfe. Yaklaşık olarak D-B uzunluğu 8 km, K-G uzunluğu 7 km olan kalderaya sahip Nemrut Stratovolkanı Doğu Anadolu'da yer alan Kuvaterner yaşlı volkanların en önemlilerinden bilidir. Volkanın gelişimi; koni öncesi evre, koni oluşum evresi, kaldera oluşum evresi ve kaldera sonrası evre olmak üzere 4 evreye ayrılmaktadır. Koni öncesi evre volkanın güneydoğu kısmında yer almaktadır. Trakit ve bazalt lav akıntıları ile temsil edilmektedir. Koni oluşum evresi; Stratovolkan çevresinde meydana gelen bazaltik trakiandezitik lavlar, trakitik-riyolitik domlar ile kaldera duvarlarında gelişen obsidiyen, kuvarslı trakit, trakiandezit lavları şeklinde gelişmiş ve ignimbiritik püskürmeler sonucu koninin çökmesi ile son bulmuştur. İgnimbiritik püskürmeler 3 evre şeklinde meydana gelmiştir. Piroklastik oluşumunun birinci evresinde pliniyen geri düşme ürünleri ağırlıktadır ve iki üniteden meydana gelmiştir. İkinci evre piroklastik ürünler ise ignimbirit oluşturan püskürmeler şeklinde gelişmiştir. Orta ve iyi kaynaşma ile temsil edilen ignimbirit alt, orta ve üst olmak üzere üç seviyeden oluşmaktadır. Üçüncü evre piroklastik ürünler ise pliniyen geri düşme ürünleri ağırlıklıdır. Kaldera sonrası evre kaldera içinde ve dışında meydana gelen vitrofir-lrakit akıntıları taban yayılım oluşumları, kaldera duvarlarında gelişen felsik dayklar ve kaldera içinde yer alan çukurlarda gözlenen monzonit ile temsil edilmektedir. Stratovolkanı oluşturan tüm lavlarda porfirik doku hakimdir. Sanidin tüm asidik karakterli lavlarda değişmez mineral tipini oluşturmaktadır. Olivin fenokristalleri bazaltik kayaçlarda, klinopiroksen mineralleri bazaltik ve trakiandezitik kayaçlarda, amfibol ve biyotit mineralleri trakitik ve riyolitik kayaçlarda başlan olarak gözlenmektedir. Kuvars ise kuvarslı trakit karakterli lavlarda bulunmaktadır. Yapılan ana ve iz element analizlerine göre Nemrut Stratovolkanına ait bazaltik trakiandezitten riyolite kadar uzanan ürünlerin alkali seriye ait oldukları saptanmıştır. Analizleri yapılan lavların hepsi yüksek K20 içeriklerine sahiptir. İz element analizleri yapılan lavların Eu, Ba, Ti, Sr gibi elementler bakımından tüketildiği saptanmıştır. Anahtar Kelimeler : Nemrut Stratovolkanı, kaldera, ignimbirit, volkan, mineraloji-petrografi

ABSTRACT THE GEOLOGICAL MINERALOGICAL AND PETROGRAPHICAL PROPERTIES OF THE SOUTHERN PART OF NEMRUT CALDERA ÖZDEMİR, Yavuz MsC, Geology Engineering Department Supervisor: Prof. Dr. A. Ümit TOLLUO?LU March 2083, 87 page. The Nemrut Stratovolcano which has 7 x 8 km caldera in diameter is the most important Queternary volcano in the East Anatolia. Devolopment of (he Nemrut volcano may be summerized as follows; precone phase, cone building phase, caldera collapse phase and post caldera phase. Pre cone phase is stand on at south east of the volcano. It is characterized by trachytic and basaltic lavas. Cone building phase is characterized by basaltic trachyandezites lavas, trachytic rhyolotic domes which are find around volcano and obsidian, quartz trachyt-trachyandezdtic lavas, ignimbrite flow deposits which are stand on the caldera walls. Ignimbritic eruptions are investigated in three phases. In the first phase plinian eruptions are dominant. The second phase occured as ignimbrite flow deposits. Ignimbrite characterized as welded and diveded to three parts. The third phase of piroclastic deposits dominated in plinian tall deposits. Vitrophyre trachytic, base surges, felsic dykes and monzonit occured in post caldera phase. Porphyric texture is the main texture in volcano's lavas. Sanidin is the dominant mineral in asidic lavas. Olivin phenocrytab found in basaltic lavas, clinoproxen in basaltic and trachy andezitic lavas, amphybol in trachytic and rhylotic lavas. Quartz is found only in quartz trachytic lavas. Major and trace elements results shows that volcanos lavas belongs to the alcaline series. All of the lavas has high K20 ratios. The lavas depleted in trace elements as Eu, Ba, Ti, Sr. Key Word : Nemrut Stratovolcano, caldera, ignimbrite, volcano, mineralogy and petrography. in