Altınsaç (Gevaş-Van) demir cevherleşmesinin jeolojik ve jeokimyasal incelenmesi

Abstract

Altınsaç demir cevherleşmesi Van Gölü'nün güneyinde Gevaş ilçesinin 25 kmbatısında, Altınsaç Köyü'nün ise yaklaşık 2 km güneydoğusunda yer almaktadır. Demircevherleşmesi Bitlis Masifi Üst Birliği'ne ait meta-karbonatlı kayaç grubu içerisindebulunmaktadır.Yapılan mineralojik?petrografik çalışmalar ve saha gözlemleriyle inceleme alanındamermer, kalkşist, yeşilşist, kloritoyidli şist ve dolomitik kireçtaşı gibi karbonatlı metamorfikkayaçlarla traverten ve alüvyon gibi güncel çökellerin varlığı saptanmıştır. Demircevherleşmesinin ana cevher minerallerini hematit ve limonit oluşturmaktadır. Az miktardaise spekülarit, siderit, serüzit, pirit, malakit ve nabit bakır saptanmıştır. Çalışma alanındakicevher zonu yaklaşık K20B/700KD konumlu ters bir fay boyunca izlenmektedir. Hematitdamarları ters fayın düzlemine paralel olarak 20?80 cm aralığında değişen kalınlıklardagörülmüştür.Cevherleşme zonu ve yakın çevresinde karstlaşmaya ait izler gözlenmektedir. Bunlaryüzeyde gözlenen aşınmış dolinler ile yüzey altında popcorn, dogteeth gibi erime yapıları iletemsil edilmektedir. Karstlaşma izleri gözlenen limonitleşmiş zon içinde ana kayaca vecevhere ait cm-m boyutunda parçalar bulunmakta ayrıca, yüzey sularıyla taşınan ve karstikboşluklarda biriken killi-kumlu sedimanlar yer almaktadır. Ana kayaca ve cevhere ait cm-mboyutunda parçaların karstlaşma izleri gösteren limonitleşmiş zon içinde gözlenmesikarstlaşmanın birincil cevher damarlarının oluşumundan sonra geliştiğini kanıtlamaktadır.Jeokimyasal analiz sonuçlarına göre cevher zonundan alınan örneklerin Fe2O3içerikleri %69 ile %93 arasında değişmektedir. Hematit damarları daha derinlerdegözlenirken yüzeye yakın kesimlerde limonitleşme yaygın olarak gözlenmektedir.Cevherleşmeye ait örneklerin eser element dağılımları incelendiğinde Pb ve Zn metallerilimonit ve hematitce zengin örneklerde belirgin bir değişiklik göstermemektedir. Buna karşınlimonitli cevherlerde Au, Al, As, Ba, P, S, Sr, Th ve V elementleri hematitli cevherlere görezenginleşirken, Sb, W ve Mo fakirleşmiştir. Cevherleşme çevresinde mostra vermiş herhangibir magmatik sokulum görülmemektedir. Mineralojik, petrografik ve saha gözlemlerisonucunda Altınsaç demir cevherleşmesinin Bitlis Masifi Üst Birliği metakarbonatlı kayaçlariçinde ters faylara bağlı hidrotermal damar tipi olarak oluştuğu ve daha sonraki dönemlerdekarstlaşmaya maruz kalarak yatağın üst kesimlerinin süperjen koşullarda limonitleştiğisonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Bitlis Masifi, Fe cevherleşmesi, Karstlaşma, Van

The Altınsaç iron mineralization is take place 25 km west of Gevas town along thesouth shores of Lake Van in Eastern Turkey. Definite location is 2 km SE of Altınsaç villagethat means ?Golden hair? in Turkish. Iron mineralization is located in the Upper Unit rockgroup among of the Bitlis Massive.Field investigation, mineralogical and petrographical study revealed that carbonatedmetamorphic rocks such as marble, calcschist, greenschist, chloritoid schist, dolomitizelimestone and also recent sediments such as alluvium, and travertine have been determined inthe area. The main minerals of iron mineralizations are hematite and limonite. Specularite,siderite, cerucite, pyrite, malachite and native copper are also determined in less amount. It isobserved that mineralization zone lies along a reverse fault that oriented N20W/700NEapproximately. Hematite veins are observed parallel to surface of the reverse fault withthickness changing 20 ? 80 cm.Some of Karstic structure evidences have observed in and around the mineralizationzone. These are represented by eroded dolines that can be observed on the surface andundersurface dissolution structures such as popcorn and dogteeth. In this Karstic structureevidence observed in limonitized zones that contains hostrock and ore blocks with changingdimensions of cm-m. Also there is some clayey-sandy sediments that transferred by surfaceflows and settled in Karstic spaces. It is apparently improve that the Karstic formationdevelopment took place after the primary mineralization by the observation of hostrock andmineralization pieces with dimensions of cm-m in limonitized zone that shows Karsticstructure evidences.Geochemical analysis results shows that Fe2O3 contents changing between %69 -93 ofthe samples that collected from the ore zone. While the hematite veins are continue towardsfurther depths, limonitization are widely observed around the near surface. After analyzing oftrace element distribution of mineralization samples, there are no any significant changes ofmetals such as Pb and Zn in the ore samples that rich with hematite and limonite. However,the elements of Au, Al, As, Ba, P, S, Sr, Th and V enriched in limonite zone than hematiterich ore, while the elements Sb, W and Mo depleted in limonitic zone. No any magmaticintrusion outcrop on the study area. Field observations, mineralogical and petrographicstudies indicate that Altınsaç iron mineralization occurred along reverse faults in the UpperUnit of Bitlis Massive as a vein type caused by hydrothermal activity. Also it is concludedthat the ore zone has been limonitized in near surface under the superjen conditions related toKarstic processes.Key Words: Bitlis Massive, Carstification, Fe mineralization, Van