Bilimin doğasının lise kimya ders kitaplarında ele alınışı

Abstract

Bilimin doğası fen okur yazarlığı hedefine ulaşmak için öğretilmesi gereken boyutlardan birisidir. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de, öğretim programlarında bilimin doğasının öğretimi vurgulanmaktadır. Öğretim programları ışığında hazırlanması gereken ders kitaplarında bilimin doğasının boyutları alan yazında belirtildiği üzere doğrudan yansıtıcı ve özellikle içeriğe yedirilmiş bir şekilde tüm sınıf seviyelerinde kitaplarda yer almalıdır. Buradan hareketle, bir dokuman analizi olan bu çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı'nı tarafında tüm ülkede kullanılması uygun görülen lise kimya kitapları tüm sınıf seviyeleri için (9-12) bilimin doğasının boyutları, bu boyutların hangi yaklaşım ile (doğrudan-yansıtıcı, dolaylı ve tarihsel) ve içerek ile ilişkilendirilme durumu (içeriğe yedirilmiş ve içerikten bağımsız) incelenmiştir. Analiz sonucu elde edilen verilere göre sınıf seviyesi artıkça kimya kitaplarında değinilen bilimin doğası boyutlarının sayısı azalmaktadır. Bazı boyutlar örneğin; bilimsel bilginin değişebilirliği, deneysellik, gözlem ve çıkarım farkı boyutları genel anlamda vurgulanmıştır. Ancak, modeller, ahlaki boyut, yaratıcılık ve hayal gücü boyutları ise kimya kitaplarında yeterince vurgulanmayan boyutlardır. Tüm kitaplar bazında düşünülecek olura en çok tercih edilen yaklaşım dolaylı yaklaşımdır. İçerikle ilişkilendirilme açısından bakıldığında ise 9. sınıfta büyük çoğunluğunda içeriğe yedirilmiş bir şekilde sunulurken, 12. sınıfa gelindiğinde daha çok içerikten bağımsız bir şekilde kitaplarda yer aldığı görülmektedir. Bulgular ışığında değinilmeyen boyutların içeriğe yedirilmiş ve doğrudan- yansıtıcı bir şekilde ders kitaplarında yer alması gerekmektedir. Ayrıca, bilimin doğasının öğretimi için açık- düşündürücü etkinliklerin ders kitaplarında yer alması önerilmiştir.Anahtar Sözcükler:Bilim doğası, nitel araştırma, dokuman analizi, kimya ders kitapları, kimya eğitimi

In order to attain the goal of scientific literacy, nature of Science (NOS) is one of the features that should be taught. As in other countries, teaching NOS has been stressed in our curricula. In the textbooks that are prepared in the light of curricula NOS aspects should be integrated as stated in the literature, namely, explicit-reflective and content-embedded through the all grades. From this point in mind, in this study that is a document analysis, NOS aspects included, the approach adopted for integrating NOS aspects (i.e., explicit-reflective, implicit, and historical approach), and the content-embeddness of the integration were analyzed in the high school chemistry textbooks that are provided by National Ministry of Education. Results revealed that through the 12th grade, the number of the NOS aspects mentioned in the textbooks decreased. The most frequently cited aspects were tentative nature of scientific knowledge, empirical bases of science, the difference between observation and inference. However, models in science, moral aspect of science, creativity and imagination were the NOS aspects that were ignored. When the all the textbooks were thought, implicit approach was the one utilized the most frequently. Regarding the content-embeddness, NOS aspects were provided in a content-embedded way whereas presented mostly in a content-generic way in the 12th grade. In light of the results, it was suggested that all NOS aspects should be integrated into the textbooks in an explicit-reflective and content-embedded way. Additionally, for teaching NOS, explicit-reflective activities should be offered in textbooks.Key Words:Nature of science, qualitative research, document analysis, chemistry textbooks, chemistry education