2 numaralı Mora Ahkâm Defterine göre; Osmanlı İmparatorluğu`nda İngilizler (1717-1750)

Abstract

Ticaret, tarihin en eski ve en önemli konularından biridir. Osmanlı döneminde, Avrupalı bir devletin, İmparatorluk sınırları içerisinde serbestçe ticaret yapabilmesi için söz konusu Avrupalı devlete ahidnâme-i hümâyûn veya kapitülasyon verilmesi gerekliydi. İngiltere, 1580 yılında Osmanlı Devleti'nden ahidnâme almış ve bu tarihten sonra Osmanlı topraklarında doğrudan ticaret yapmaya başlamıştır. İngilizler, Osmanlı Devleti'nden almış oldukları kapitülasyonları daha sonraki yıllarda yenileyerek genişletmişler ve özellikle 1713 yılında Cebelitarık Boğazı'nı ele geçirmeleriyle birlikte, XVIII. yüzyılda Akdeniz'deki siyasi ve ticari etkinliklerini arttırmışlardır. Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki 2 Numaralı Mora Ahkâm Defteri'nden yola çıkılarak, defterde yer alan hükümler ve diğer kaynaklar çerçevesinde, 1717-1750 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki İngilizler incelenmiş, Osmanlı- İngiltere siyasi ilişkilerinin tarihçesi hakkında bilgi verilerek, diplomasi ve ticaretin bu dönemde ne denli iç içe olduğu üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca, İngiltere elçileri ve diğer diplomatik temsilcileriyle, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında ticaret yapan İngilizlerin hukuki statüleri ele alınmıştır. Bunun yanı sıra İngilizlerin, kendilerine tanınan kapitülasyonlar aracılığıyla ne şekilde himaye edildikleri üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca İngilizlerin hangi bölgelerde ticaret yaptıkları, tüccarların ne tür sıkıntılarla karşılaştıkları, savaş, korsanlık ve eşkıyalık gibi güvenliği tehdit eden olayların ticareti ne şekilde etkilediği çeşitli örneklerle incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere, Osmanlı-İngiliz Ticareti, Kapitülasyon, Ahidnâme, Diplomasi, Elçi, Konsolos, Ticaret, Akdeniz'de Ticaret.

Trade is among the oldest and most important subjects of history. When a European nation asking for to trade in the Ottoman Empire freely and safety, it had to be ahidname-i hümayun or capitulation given by the Ottoman Sultan. England gained the first capitulation from the Ottoman Empire in 1580 and started to trade directly from this year onwards. The capitulations given to England were renewed and expanded in the following years and especially after England obtained the control of the Strait of Gibraltar in 1713, they increased their commercial and political activities to a great extent in 18th Century.This study examines the English in the Ottoman Empire between 1717 and 1750 in the light of the documents of 2 Number of Morean Ahkâm Register which is in the Ottoman Prime Ministry Archive and the other sources, and the political relationship between the Ottomans and England. In addition to this, this present study both provides some important findings related to the historical relations between the Ottomans and British and focuses on the diplomatic and economic intercourses above mentioned powers during the period under question. On the other hand the legal status of the English merchants doing business within the Ottoman Empire were examined. Another aim of the study is to reveal how the English were protected by the capitulations. Finally, the problems which the English merchants encountered while they were trading in the Ottoman lands, and effects of some security threats such as wars, piracy, brigandage on trade, will be examined by using some sample situations. Key Words: The Ottoman Empire, England, Commerce between the Ottomans and British, Capitulations, Ahidname, Diplomacy, Ambassador, Consul, Trade, Trade in the Mediterranean.