Sağlık çalışanlarında ruhsal travma belirtilerinin incelenmesi (Van Depremi örneği)

Abstract

Bu çalışmada Van depremini yaşayan ve yardım çalışmalarında bulunan sağlık çalışanlarının travma sonrası ruhsal tepkileri geniş bir bakış açısı ile analiz edilmek istenmiştir. Deprem sürecinde Van'da görev yapan sağlık personelinin bir kısmı o anda bölgede olup depreme birebir maruz kalanlardır diğer bir kısmı ise sonradan gelenlerdir. Sonradan gelenler de o süreçte olumsuz koşullarla mücadele ederek yardım çalışmalarında bulunmak durumunda kalmışlardır. Bu sebeple deprem sonrasında görülebilecek ruhsal belirtiler bu kişilerde de görülebilir. Sağlık çalışanlarının hem travmaya maruz kalmaları hem de yardım çalışmalarında bulunmaları kendi streslerini ve endişelerini artırdığı ve psikolojik ve duygusal olarak örselenmeye yol açtığı yaşadıkları ruhsal travmanın etkilerini değiştirebileceği belirtilmiştir. Bu çalışmada Van depremleri sonrasında sağlık çalışanlarında görülebilecek birincil ve ikincil travmatik stres belirtilerini değerlendirmek ve yaşanan bu travmatik deneyimlerin travma sonrası büyümeye nasıl yardım ettiği ve travma sonrası büyümeyi yordayan değişkenlerin neler olduğu da araştırılmak istenmiştir. Bu çalışmada travmatik olaydan sonra yaşanan hem olumlu( travma sonrası büyüme ) hem de olumsuz (travma sonrası stres belirtileri) tepkileri birlikte inceleme konusu edilmiştir. Araştırmanın evrenini, Van ilinde yaşanan deprem sonrası deprem travmasına maruz kalmasına rağmen çalışmaya devam eden ve deprem sürecinde Van'a tayin olarak gelerek depremzedelere sağlık hizmeti sunan Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde çalışan tüm sağlık personeli oluşturmaktadır. Bu çalışmada örneklemin oluşmasında seçkisiz örnekleme yöntemlerinden tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Van merkezde görev yapan evrenimizi oluşturan tüm sağlık çalışanları hekimler ve yardımcı sağlık personeli (hemşire, ebe, acil tıbbi teknisyen, sağlık memuru) olarak iki homojen alt gruba ayrılmıştır. Her bir tabakaya ait listeden tabakanın büyüklüğü kadar sağlık çalışanına basit seçkisiz örnekleme yapılarak 312 sağlık çalışanına ulaşılmıştır. Örneklem grubundan ihtiyaç duyulan verileri elde etmek amacıyla `Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Ölçeği-Kendini Değerlendirme (TSSBÖ-KD)`, `Çalışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği`, ` Travma Sonrası Büyüme Ölçeği`, `Travmatik Yaşantı Listesi` veri toplamak amacıyla kullanılmıştır. Ayrıca araştırmaya katılanların demografik özelliklerini belirlemek amacıyla `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda katılımcıların travma sonrası stres bozukluğu ortalamaları (birincil travma)16.25 ( sd=10.35) olarak bulunmuştur. İkincil travmatik stres belirtileri ortalamaları 15.18 ( sd=8.87) dir. Travma sonrası büyüme ortalamaları 56.54(sd=23.02) olarak bulunmuştur. Demografik değişkenlerden yalnızca aylık gelir travma sonrası büyümeyi negatif olarak yordamaktadır. Ayrıca çalışmada travmatik olayı yeniden yaşantılama ile travma sonrası büyüme arasında pozitif yönde bir ilişki mevcuttur. Artmış uyarılmışlık belirtilerinin travma sonrası büyüme alt ölçeklerinden kişinin yaşam felsefesindeki değişim ile istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki sözkonusudur. Çalışmada daha önceki yaşanan travma geçmişinin travma sonrası büyüme ile ilişkili olmadığı görülmektedir. İkincil travma belirtileri ile travma sonrası büyüme arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Yapılan regresyon analizi sonucunda mesleki tatminin ve ikincil travmatik stresin travma sonrası büyümeyi olumlu olarak yordadığı bulunmuştur. Kaçınma ve tükenmişliğin ise travma sonrası büyümeyi negatif olarak yordadığı anlaşılmıştır.Anahtar Sözcükler:Travma sonrası büyüme, travma sonrası stres bozukluğu, ikincil travmatik stres, mesleki tatmin, tükenmişlik.

The purpose of this study was to examine broader scope of traumatic experience of health worker who live and work in Van eartquake. Health workers exposed to Van Earhquake primarily as citizens and secondarly as result of their work. Some health worker live natural disaster and some of them come to work to city after earhquake and they also struggle in the aftermath of the disaster. Studies show that health workers who live and work in a disaster affected region may be at risk for their psychological responses. This study analized the primary, secondary traumatic stress and post traumatic growth after Van eartquake . Post traumatic growth has been explained as growth which positive psychological change experience as a result of the struggle with highly challaging circumtances( traumatic experiences). The psychological struggle with traumatic events can include negative psychological effects(such as anxiety, depression, post traumatic stres disorder) and also it can be include highly meaninful outcomes. This growth can be manifested as increased personel strength and renewed means and life perceptions and improved personel relationship (Tedeschi ve Calhoun, 2004).This study assesed the broader scope of traumatic experience by assesing both the hazard and positive outcome of living and working after the Van earthquake. In this study positive and negative outcomes was examined within same sample. Particpants were 312 health workers and responded Post traumatic stress disorder checlist civilian version( PCL-C), Quality of Professional practice survey (PQPPS), The post traumatic growth inventory(PTGI), traumatic event scale and personel demografic information form. As a result of the analysis particpants show low level post trauma traumatic stres disorder. Health workers show only moderate levels of secondary traumatic stres. And also the findings in this study health workers showed growth after Van eartquake. There was a correlation between reexperiences symtoms and post traumatic growth. There was also correlation between hyperarosuel and post traumatic growth. There was no ralationship between the trauma history and postraumatic growth. Health worker's secondary trauma and post traumatic growth was statistically significant. And also there was a correlation between profesional satisfaction and post traumatic growth. Regresion analyses that have been done in order to determine the factors that predict post traumatic growth shown that traumatic growth was predicted by secondary traumatic stres and prfessional satisfaction positively , avoidance and burnout negatively.Key WordsPost traumatic growth, post traumatic stress disorder, secondary stresdisorder, professinoal satisfaction, burnout.