Sosyal dışlanmayı azaltmada bir araç olarak sosyal konutlar

Abstract

Son birkaç yüzyılda gerçekleşen Sanayi Devrimi, Dünya Savaşları gibi büyük sosyal olaylar birçok insanın hayatında kalıcı sosyal değişikliklere neden olmuştur. Dünya Savaşları sonucunda oluşan ağır tahribat birçok insanı evsiz bırakmıştır. Ayrıca Sanayi Devrimi ve bu devrimle birlikte hızlanan kentleşme süreci, içerisinde çok miktarda evsizin bulunduğu büyük kentlerin oluşmasına sebep olmuştur. Ekonomik buhranlarla birlikte gelen yoksulluk, hem tarımda hem de sanayide yaşanan makineleşme, insan hayatını daha da zorlaştırmıştır. İnsanların hayatlarını devam ettirebilmeleri için en temel gereksinimlerinden biri olan barınma hakkı birçok insan için karşılanması pek mümkün olmayan bir ihtiyaca dönüşmüştür. Bu süreçte birçok ülke yoksul vatandaşlarının konut sorununu çözebilmek için çeşitli formüller geliştirerek onların belirli şartlarda ev sahibi olmasını sağlamıştır. Sosyal Konut Projesi olarak adlandırılan ve günümüzde oldukça etkin bir sosyal politika aracı olarak kullanılan bu proje neredeyse her ülkede farklı şekillerde uygulanmakta, Türkiye'de de özellikle son yıllarda giderek yaygınlaşmaktadır. TOKİ tarafından inşa edilen sosyal konutlar hak sahiplerine 270 ayda ödemekle yükümlü oldukları düşük taksitler karşılığında satılmaktadır. Sosyal konut sistemi yoksulluk ve dışlanma riski ile karşı karşıya kalan insanlara uygun şartlarda barınma olanağı sağlayarak onların tekrar toplumla bütünleşmesini temin eden bir sosyal bir proje olarak ortaya çıkmasına rağmen bu amaçlara hizmet edip etmediği tartışma konusu olmuştur. Çeşitli makale ve bilimsel yayınlar incelendiğinde sosyal konut projesinin etkinliğinin çeşitli sebeplerden dolayı azaldığı ve buna bağlı olarak da sosyal konut sisteminin sorgulanır hale geldiği belirtilmektedir. Buna ek olarak, sosyal konutlarda yaşayan insanların kendini daha çok dışlanmış hissettiği yönünde veriler de bulunmaktadır. Azımsanmayacak sayıda bilim insanı tarafından savunulan bu görüşlerin incelenmesi önem arz etmektedir. Sosyal dışlanmayı azaltmada bir araç olarak kullanılan sosyal konutların dışlanmayı azaltmak bir tarafa artırdığına dair görüşlerin incelenmesi çalışmayı aynı zamanda özgün bir niteliğe kavuşturmaktadır. Önemli ve yüksek maliyetli bir sosyal politika aracı olan sosyal konutlarla ilgili yapılan akademik çalışmaların yok denecek kadar az olması, çalışmanın önemini artırmış ve araştırmanın alanında önemli bir boşluğu dolduracak özelliğe sahip olmasını sağlamıştır. Bu çalışma, sosyal konutları kavramsal açıdan irdelemekle kalmayıp, konutların ulusal ve uluslararası ölçekte incelemesine yer vermekte ve sosyal dışlanmayı azaltıcı özelliklerini derinlemesine tartışmaktadır. Çalışmada sosyal konut sisteminde mevcut durumun analizi yapılmakta son kısımda ise sosyal konut sisteminin daha verimli uygulanabilmesi için görüş ve önerilere yer verilmektedir.Anahtar Kelimeler: sosyal politika, sosyal dışlanma, sosyal konut, barınma hakkı, sosyal içerme, geri ödeme, konut hakkı, yoksulluk, dezavantajlılık.

Huge social incidences such as Industrial Revolution, World Wars led to many permanent social changes in human life in the last few centuries. Mass destruction caused by World Wars left many people homeless. Moreover, the Industrial Revolution and the acceleration in urbanization led by this revolution resulted in the existence of mega cities containing many homeless people. Poverty, the inevitable result of economic crises, mechanization in industry and agriculture made people's life more and more difficult. Sheltering, one of the basic need of human life to survive for everyone, has become an unsustainable need which is not likely to be fulfilled easily. Many countries have developed formulas to overcome the sheltering problem of their citizens facing with poverty problem by making them home owners under certain circumstances. The project which is called social housing and used in many countries as an effective tool of social policy in the recent years has been applied in different ways almost in every country and increased its popularity in Turkey. The houses built by TOKİ are being sold to right owners on condition that the liability to pay the low instalments in 270 months. Although social housing has emerged as social project to ensure the reintegration of the people who have the risk of poverty and social exclusion by providing them sheltering facilities under reasonable conditions, it is a matter of debate whether it serves the purposes quoted above. When some articles and scientific reviews are studied, we make the inference that the efficacy of social housing project allegedly decreased due to a number of certain reasons and therefore, the social housing system started to be questioned. Furthermore, there are some data that supports the idea that people living in social houses feel themselves more disadvantaged. It is crucially important to study these ideas which can never be underestimated. This also brings peculiarity to the study since it surveys the theories that social housing, the tool to reduce social exclusion, is increasing social exclusion rather than decreasing it. The few and far between academic studies about social housing which is a high cost and important social policy tool made the research very important and provided a unique character to fill in a very important missing part of its area. This study is not only examining the conceptual part of social housing but also includes the observation of the national and international application of social housing system and argues its alleviating qualities against social exclusion in-depth. Along with the in-depth analysis of social housing system provided, views and proposals to obtain more effective implementation of social housing system are included in the last part of the study.Key Words: social policy, social exclusion, social housing, sheltering right, socialinclusion, repayment, housing right, poverty, the disadvantaged.