Engellilerin yasa önünde eşit tanınma hakkı çerçevesinde vesayet hükümlerinin değerlendirilmesi

Abstract

Türk Medeni Hukukuna göre, vesayet kurumu; kanunda sayılmış sebeplerden herhangi biri nedeniyle kısıtlanarak hukuki işlem ehliyetinden yoksun kalmış `korunmaya ve yardıma muhtaç olan` kişileri korumak amacıyla düzenlemiştir. Bu bakış açısı; engelli bireylerin, merhamet ya da şefkat uyandıran ve yetersizliklerini telafi etmek için toplumsal korumaya ve desteğe ihtiyacı olan bağımlı bireyler olarak algılanmasının sonucudur. Engelli bireylerin, insan haklarının yasal özneleri olmaktan ziyade, çoğunlukla birer hasta ya da bakım nesnesi olarak görülmesi çağımızın çok gerisinde kalmıştır. İrademizin yasalar önünde geçerliliğinin olması; kendi yaşamımızı kontrol edebilmemizi ve diğer bireylerle birlikte sosyal yaşama dâhil olabilmemizi sağlayan en temel araçlardan biridir. BM Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme; engellilere dair bir paradigma değişikliği simgelemektedir. Bu sözleşme ile birlikte, engelli bireyler hayırseverliğin, sosyal korumanın nesneleri değil, toplumun aktif mensupları olan, haklarını arayabilen ve özgürce karar alabilen haklarla donatılmış özneler olarak tanınmışlardır. Engelli bireylerin insanlık onuruna saygı gösterilmesi ve kendi kararlarını alabilmelerine dair bireysel özerkliklerinin ve özgürlüklerinin tanınması sözleşmenin temel prensiplerindendir. Sözleşmenin 12. maddesi engelli bireylerin yasa önünde eşit tanınmaları konusunu düzenlemektedir. Madde; Taraf Devletleri `engellilerin hukuki ehliyetlerini kullanırken gereksinim duyabilecekleri desteği alabilmeleri için uygun tedbirleri` almakla ve `hukuki ehliyetinin kullanılmasına ilişkin tüm tedbirlerin, uluslararası insan hakları hukukuna uygun şekilde istismarı önleyici uygun ve etkili güvenceler sağlamasını garanti etmekle` yükümlü kılmıştır. Taraf Devletlerin hukuki ehliyet konusunda neler yapması gerektiğini açıklayan Sözleşmenin 12 nci maddesinin incelenmesi ve taraf devletlerden biri olarak Türkiye açısından da değerlendirilmesi çok önemlidir.Anahtar Kelimeler: Vesayet, Yasa Önünde Eşit Tanınma, Hukuki Ehliyet

As per Turkish Civil Law, the system of guardianship was established in order to provide protection to persons who were deprived of legal capacity as a result of one of the reasons stated by the law and are in need of social protection or support. This approach is the outcome of social perception of persons with disabilities as objects of charity or clemency with needs of social support or protection to compensate for their inabilities. Regarding persons with disabilities just as patients or objects of care instead of legitimate objects of human rights is certainly behind the modern times. Recognition of human will before laws is one of the basic instruments that enables persons to control their own lives and participate into social life. United Nations Convention on teh Rights of Persons with Disabilities stands for the paradigma shift with regard to perception of disabilities and persons with disabilities. By introduction of the Convention persons with disabilities have started to be regarded as active members of the society who can make choices or exercise their right to legal remedies with free will, but not as objects of social protection. Respecting the human dignity of persons with disabilities and recognition of their right to make their own decisions independently are among the underpinning principles of the Convention. Article 12 of the Convention establishes the principles for equal recognition of before law. The provisions of the article obliges States Parties `to take appropriate measures to provide access by persons with disabilities to the support they may require in exercising their legal capacity` and `to ensure that all measures that relate to the exercise of legal capacity provide for appropriate and effective safeguards to prevent abuse in accordance with international human rights law`. Analyzing and interpretation of Article 12 of the Convention as a reference of obligations imposed to States Parties in terms of legal capacity is of vital importance for Turkey. Key Words: Guardianship, Equal Recognition Before The Law, Legal Capacity.