Ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimi kavramlarına yönelik farkındalıklarının belirlenmesi ve ölçek geliştirme çalışması

Abstract

Bu araştırmanın amacı; ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimi kavramlarına yönelik farkındalıklarının belirlenmesi ve farkındalık ölçeğinin geliştirilmesidir. Araştırmada öğrencilerin farkındalıkları ele alınarak cinsiyet, gelir düzeyi, anne eğitim düzeyi ve baba eğitim düzeyi gibi değişkenler açısından öğrencilere ait bilgiler değerlendirilmiş, çevre eğitimi kavramlarına yönelik farkındalıkları üzerinde bu değişkenlerin etkisi de araştırılmıştır. Bu araştırma nicel bir çalışmadır. Araştırmada, kolay ulaşılabilir örnekleme tekniğinden faydalanılarak, Bitlis ili merkez ortaokullarının 6., 7. ve 8. sınıflarında öğrenim gören 710 öğrenciye uygulanmıştır. Alan uzmanları ile yapılan değerlendirmeler sonucunda 22 maddeye indirgenen ölçek formunun son hali ise 410 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen `Çevre Eğitimi Kavramları Farkındalık Ölçeği (ÇEKFÖ)` kullanılmıştır. Uygulama sonucunda elde edilen veriler üzerinde faktör analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre yapı geçerliğini sağlayan maddeler saptanarak, ölçek formuna son şekli verilmiştir. Veri analizinde SPSS 21.0TM ve LISREL 8.8 paket programı kullanılmıştır. Ölçek geliştirme aşamasında Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), non-parametrik analiz tekniklerinden Kruskal-Wallis ve Mann-Whitney U testleri kullanılmıştır. Ölçek üzerinde yapılan analizler sonucunda ölçeğin Cronbach Alfa güvenilirlik kat sayısı 0.75 olarak bulunmuştur. Faktör analizi işleminden sonra ölçek formunda kalan 22 maddenin, öz değeri (eigenvalue) 1'den büyük olan toplamda 6 faktör altında toplandığı görülmüştür. Elde edilen faktörler `F1: Sera Etkisi`, `F2: İnsan Etkisi`, `F3: Küresel Isınmanın Sebepleri`, `F4: Çevre Kirliliği` ve `F5: Çevre Bilinci` ve `F6: Çevreyi Korumanın Önemi` olarak isimlendirilmiştir. Ölçek toplam varyansın % 47.928' ini açıklamaktadır. Sonuç olarak, 22 maddeden oluşan 6 faktörlü geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmiştir. Ölçekten elde edilen diğer bir sonuç ise, cinsiyet, baba eğitim düzeyi ve ailenin aylık gelir düzeyi gibi faktörlerin öğrencilerin çevre eğitimi kavramları farkındalıklarına etki etmediği, anne eğitim düzeyinin ise çevre eğitimi kavramları farkındalıklarına etki ettiği belirlenmiştir.

The purpose of this study was to determine secondary school students' awareness of environmental education concepts and to develop an awareness scale. In the study, the students' awareness of environmental education concepts was examined in terms of such variables as gender, family income, mother's educational background and father's educational background, and the influence of these variables on their awareness of environmental education concepts was investigated. The study was designed with the quantitative method. In the study, the easy-access sampling method was used, and a total of 710 students from the 6th, 7th and 8th grade classes of secondary schools in the city of Bitlis. As a result of evaluations in line with the views of field experts, the number of scale was found to include 22 items and applied to a total of 410 students. In the study, the `Awareness Scale for Environmental Education Concepts` developed by the researcher was used as the data collection tool. The data collected via this application were analyzed with factor analysis. Based on the results of this analysis, the items with construct validity were determined, and the final version of the scale was obtained. For the analysis of the data, the package software programs of SPSS 21.0TM and LISREL 8.8 were used. In the scale development phase, Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) and the non-parametric analysis techniques of Kruskal-Wallis and Mann-Whitney U tests were applied. As a result of the analyses, Cronbach Alpha reliability coefficient of the scale was calculated as 0.75. Following the factor analysis, the 22 items were found to gather under six factors with an eigenvalue higher than 1. The factors were named as `F1: Greenhouse Effect`, `F2: Human Effect`, `F3: Causes of Global Warming`, `F4: Environmental Pollution`, `F5: Environmental Consciousness` and `F6: Importance of Environmental Protection`. The scale explained 47.928% of the total variance. Eventually, a valid and reliable scale made up of six factors and 22 items was developed. Depending on the results, it could be stated that the factors of gender, father's educational background and family income did not have any influence on students' awareness of environmental education concepts and that the factor of mother's educational background had influence on students' awareness of environmental education concepts.