Tanzimat sürecinde Osmanlı Devleti`nin hukuk değişimi ve Namık Kemal`in hukuk anlayışı

Abstract

Osmanlı Devleti'nin modernleşme sürecinde değişime uğrayan temel kurumlardan birisi hukuktur. Hukukun değişimi yalnızca batı menşeili kanunların Osmanlı Devleti'nde yürürlüğe girmesinden ibaret değildir, aynı zamanda hukuka yüklenen anlam değişmiştir. Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde hukukun üzerine bina edildiği temel kavramlar Tanzimat süreciyle beraber değişmiştir. Tanzimat bürokratlarının devleti içinde bulunduğu geri kalmışlıktan kurtarmak için yeni kurumlar ihdas ederek devleti ve bunun neticesinde toplumu dönüştürmeleri kanun vasıtası ile olmuş, bunun sonucu olarak kanun yapımı ve uygulamasında birtakım farklılıklar oluşmuştur. Tanzimat aydınları bu noktada Tanzimat'ın getirdiği yenilikleri değerlendirmiş ve Tanzimat düşüncesinin oluşmasını sağlamışlardır. Roman, tiyatro, çeviri eserler ve gazete gibi yeni ifade imkanlarını kullanarak Tanzimat sürecindeki devlet ve toplum değişimi yakından takip etmişlerdir. Kuşkusuz Tanzimat aydınlarının bu değerlendirmeleri içerisinde hukuk değişimi önemli bir yer ihtiva etmektedir. Devletin ve toplumun değişiminin temel dinamiği olan kanun, ve dolayısıyla hukuk, Tanzimat aydınlarının düşünce dünyasında farklı noktalardan ele alınmıştır. Söz konusu değişim Namık Kemal tarafından değerlendirilmiş ve eleştiriye uğramıştır. Hukukun günümüzde kamuoyunda oldukça tartışılan bir mesele olduğunu dikkate alarak Türk modern hukukunun temeli olarak sayabileceğimiz Tanzimat süreci hukuk değişimini ve bu değişimin Namık Kemal tarafından nasıl yorumlandığı üzerine düşünmek gerekir. Onun adaleti temel alarak yaptığı hukuk eleştirisi hukukun yerelliği ve hukuk yapımı hususunda yol gösterici niteliktedir. Tezimizde Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde hukukun temel kavramlarını ve Tanzimat sürecinde bu kavramaların değişimini açıkladıktan sonra Namık Kemal'in hukuk anlayışını ortaya koymaya çalıştık. Namık Kemal'in adalet merkezli hukuk anlayışının hukukun felsefî ve yapısal sorunlarına eğilimi farklı bir pencere açacak niteliktedir.

Law is one of the basic institutions that were subject to change during the modernization period of the Ottoman Empire. The change in terms of law had not been only about implementing the laws that had Western origins within the Ottoman Empire, but it was also about the meaning given to law itself. The basic concepts on which law had been built in the classical era of the Ottoman Empire changed with the Tanzimat period. It was by means of law when the bureaucrats of Tanzimat era created new institiutions in order to stop the state's underdevelopment and as a result transformed the society. Hence, there emerged some differences in law-making and in practice of law.The intellectuals of Tanzimat, in this sense, made use of the reforms brought by Tanzimat and they provided the creation of Tanzimat thought. Using new forms of expression such as novel, theatre, translated works and newspaper, they closely followed the change in the state and the society during the process of Tanzimat. There is no doubt that change in law had a remarkable place in such intellectual pursuit of Tanzimat era. Canon, therefore law, as the basic dynamic of the change in the state and the society was examined from different perspectives in the intellectual world of Tanzimat thinkers. Aforementioned change was examined and subject to criticism by Namık Kemal. Regarding that law is a matter of subject that is widely discussed in the public opion nowadays, it is necessary to account for the change in law in Tanzimat era that can be counted as the basis of modern Turkish law and how it was interpreted by Namık Kemal. His law critique that takes justice as the basis is enlightening in the sense of locality of law and law-making. In our thesis, we tried to present Namık Kemal's interpretation of law after introducing the basic concepts of law in the classical era of the Ottoman Empire and eloborating on the changes took place in these concept in Tanzimat period. Namık Kemal's justice-centered interpretation of law has a path-breaking approach to philosophical and structural questions of law.