Eğitimin demokratikleşmesi bağlamında seçmeli ders uygulamasının değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmada; ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin seçmeli ders uygulamasına ilişkin görüşleri belirlenmeye çalışılmıştır. Karma yöntemindeki bu araştırma, 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi sınırlarında yer alan Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir İlçelerindeki ortaokullarda okullarında görev yapan 465 öğretmenin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada nicel ve nitel yaklaşımla veriler toplanmıştır. Araştırmanın nicel verileri, `Seçmeli Ders Uygulamasının Değerlendirilmesi Ölçeği` kullanılarak; nitel verileri ise ölçek formunun sonuna eklenen açık uçlu soru ile elde edilmiştir. Nicel verilerin çözümlenmesinde; aritmetik ortalama (X), standart sapma (ss), t-testi ve tek yönlü varyans analizi (anova) teknikleri uygulanmıştır. Tek yönlü varyans analizi sonuçlarına göre anlamlı farklılığın kaynağının belirlenmesinde ise LSD testi uygulanmıştır. Nitel verilerin çözümlenmesinde ise içerik analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre; ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin, Türkiye'deki uygulamadan bağımsız, genel olarak seçmeli ders uygulamasına ilişkin görüşleri `yüksek` düzeyde olumludur. Öğretmenlerin seçmeli ders uygulamasına ilişkin genel görüşlerinin evrensel hukuk ilkeleri ve cazip okul, okulda demokratik kültür ve toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutunda `yüksek` düzeyde olumludur. Katılımcıların Türkiye'deki mevcut durumu ve uygulamaları dikkate alan seçmeli ders uygulamasına ilişkin görüşleri `orta` düzeyinde olumludur. Öğretmenlerin Türkiye'deki mevcut durumu ve uygulamaları dikkate alan seçmeli ders uygulamasına ilişkin görüşleri evrensel hukuk ilkeleri ve cazip okul ile okulda demokratik kültür alt boyutlarında `orta` düzeyde, toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutunda `az` düzeyde olumlu olduğu belirlenmiştir. Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin seçmeli ders uygulamasına ilişkin genel görüşlerinin evrensel hukuk ilkeleri ve cazip okul, okulda demokratik kültür ve toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutlarında; cinsiyet, öğrenim durumu, görev, sendika üyeliği, okulun öğretim şekli, branş ve mesleki kıdem değişkenlerine bağlı olarak anlamlı bir farklılık göstermediği, buna karşın seçmeli ders okutma değişkenine göre toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutunda anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Katılımcıların Türkiye'deki mevcut durumu ve uygulamaları dikkate alan seçmeli ders uygulamasına ilişkin görüşlerinin, evrensel hukuk ilkeleri ve cazip okul, okulda demokratik kültür ve toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutunda, öğrenim durumu, görev, seçmeli ders okutma ve sendika üyeliği, değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermediği, buna karşın cinsiyet değişkene göre toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutunda, okulun öğretim şekli değişkeninde, evrensel hukuk ilkeleri ve cazip okul, okulda demokratik kültür ve toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutları ile toplam puanda, branş değişkenine göre, toplumsal talepler ve eğitime katılım alt boyutunda, mesleki kıdem değişkenine göre ise evrensel hukuk ilkeleri ve cazip okul ile okulda demokratik kültür alt boyutlarında anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel verilerinin analizi sonuçlarına göre ise öğretmenlerin çoğu seçmeli derslerin demokratik ortam sunması, öğrencilerin kişilik, fiziksel, zihinsel gelişimine katkı sağlaması, sorumluluk anlayışı geliştirmesi ve din ve vicdan hürriyeti geliştirmesi yönünden önem taşıdığını, seçmeli ders uygulamalarında; materyal eksikliği, fiziki mekan yetersizliği, velilerin seçmeli derslere ilişkin bilgi eksikliği, öğretmen yetersizliği, ikili öğretimden dolayı yaşanan zorluklar, öğrencinin dersi belirlemede çok az etkili olması ve seçmeli derslerin ciddiye alınmaması gibi sorunlar yaşandığını, seçmeli ders uygulamalarında yaşanan sorunların; fiziki imkânların düzeltilmesi, derslerin bölge ihtiyacına göre belirlenmesi, yeterli sayıda öğretmenin görevlendirilmesi, yeterli materyalin temin edilmesi, derslerin öğrenciler tarafından seçilmesi, velinin konu ile ilgili farkındalığın artırılması, sınıf mevcudunun uygun hale getirilmesi, pratik eğitime (spor ve satranç) ağırlık verilmesi ve dil sınıflarının açılması gibi tedbirlerle giderilebileceğini belirtmişlerdir.Anahtar Sözcükler: Seçmeli ders, eğitimin demokratikleşmesi, eğitime hakkı.

In this research, it has been tried to determine view of secondary school teachers' about elective courses. The research, which is a mixed method case study, has been carried out with attendance of 465 teachers who was performing their duty within the boundaries of Diyarbakır metropolitan municipality (Bağlar, Kayapınar, Sur, Yenişehir) in 2014-2015 Education period. Data has been collected with quantitative and qualitative approach. Quantitative data of the research has been obtained by using `Scale for Assessment of Elective Courses Rating` whereas Qualitative data has been obtained by open-ended question which was added to the end of scale form. For the analysis of quantitative data, arithmetic average (X), standard deviation (sd), t-test and one-way analysis of variance methods have been applied. In order to determine the source of significant difference according to the results of one-way analysis of variance, LSD test has been used. Content analysis method has been used to analyze qualitative data.According to the results of the research, general opinion of secondary school teachers about elective courses is `highly positive`. They also feel `highly positive` about elective courses at sub dimensions like universal low principles, attractive school, democratic culture, social requests and attendance of education. Participants are `averagely positive` about elective courses which take Turkey's current situation and implementations into consideration. It has been pointed out that teachers are `averagely positive` about elective courses which take Turkey's current situation and implementations into account at sub dimensions like universal law principles, attractive school and democratic culture in school but `lowly positive` about social requests and attendance of education. The teachers who performing their duty in secondary schools did not change their view related to elective courses depending on universal law principles, attractive school, democratic culture at school, social requests, attendance of education at sub-dimensions; gender, educational status, duty, union membership. The type of education, branch and professional seniority factors, on the other hand. It has been determined that social requests and attendance of education has changed a lot in proportion to elective courses.The participants didn't change their view, to a large extend, about optional subjects which takes Turkey's current situation and implementations, universal law principles, attractive school, democratic culture at school, social requests, attendance to education at sub-dimensions, in proportion to educational status, duty, elective courses and union membership, on the other hand, according to gender factor social requests and attendance to school at sub-dimensions, at the factor of type of school, universal law principles and attractive school, democratic culture at school and social requests and attendance of education at sub-dimensions but at the Professional seniority factor universal law principles and attractive school with democratic culture at sub-dimensions has been pointed out that have had a great change.According to qualitative data of research, most of the teachers stated that elective courses have great importance in terms of providing democratic environment, contributing to students' personal and physical development, developing sense of obligation, and freedom of thought and faith. Qualitative data also stated that the material limitations, physical space limitations, parents' knowledge deficiency relating to elective courses, deficiency of teachers, the difficulties resulting from dual-education, having very little effect on choosing elective courses and underestimating of elective courses are some of the problems. These problems can be eliminated with precautions like; reforming of physical space, planning classes according to region's needs, employing sufficient number of teachers, supplying sufficient number of material, the classes chosen by students, increasing awareness of parents, making class-size suitable, concentrating on hands on training (chess and sport) and opening language classes.Key Words: Elective courses, democratization of education, education right.