Kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin öğretmenlerin öz yeterlik algılarının ve görüşlerinin incelenmesi

Abstract

Türkiye, tarihin her döneminde olduğu gibi şu anda da birçok kültürel farklılığı içinde barındıran zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Dolayısıyla Türkiye'de farklı kültürel değerlere sahip öğrenciler bulunmaktadır. Öğretmenler Türkiye'de merkezi sistemle atandıklarından, öğretmenlerin eğitim-öğretim ortamlarında kendi kültürlerinden farklı kültüre sahip öğrencilerle bir araya gelme ihtimalleri yüksektir. Böyle bir durumda öğretmenlerin kültürel farklılıklara ve farklı kültürel değerlere sahip öğrencilere yönelik bakış açıları, görüşleri ve kültürel olarak kendilerinden farklı öğrencilere öğretim konusunda sahip oldukları öz-yeterlik algıları `herkes için eğitim` açısından önemlidir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, Türkiye'de öğretmenlerin kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin öz-yeterlik algılarını ve görüşlerini incelemektir.Açıklayıcı karma yöntem desenin kullanıldığı bu çalışmanın nicel safhası tarama modeli, nitel safhası durum çalışması olarak tasarlanmıştır. Nicel örneklem, seçkisiz tabakalı örnekleme yöntemiyle belirlenen ve 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılının Güz döneminde Van, Diyarbakır, Konya, Antalya, İzmir, İstanbul ve Trabzon'da görev yapan 1302 öğretmenden, nitel çalışma grubu ise maksimum çeşitleme ve aykırı uç örnekleme ile seçilen 28 öğretmenden oluşmaktadır.Araştırmada nicel veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen `Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime İlişkin Öğretmen Görüşleri Ölçeği` ve `Kültürel Değerlere Duyarlı Eğitime İlişkin Öz-yeterlik Algı Ölçeği` ile toplanmıştır. Nitel veriler ise nicel verilerin analizinin ardından ölçeklerden yüksek ve düşük düzeyde puana sahip 28 öğretmenle yapılan görüşmelerden toplanmıştır. Nicel verilerin analizinde, betimsel istatistikler ve non-parametrik testler, nitel verilerin analizinde ise betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenlerin kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin görüşleri yüksek düzeyde olumlu olmakla birlikte orta düzeyde kaygıları da bulunmaktadır. Öğretmenlerin görüşlerinin; yaş, mezuniyet derecesi, görev yaptıkları kademe, görev yaptıkları süre (kıdem) ve görev yaptıkları şehir sayısı değişkenlerine göre istatistiksel olarak farklılık göstermediği; ancak cinsiyet, mezun oldukları program, ailelerinin sosyoekonomik düzeyi, branş, çokkültürlülük veya kültürel farklılıklarla ilgili herhangi bir yaşantı sahibi olma, görev yaptıkları şehir ve yaşamlarının büyük bölümünü geçirdikleri coğrafi bölge değişkenlerine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada yer alan öğretmenlerin kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin öz-yeterlik algılarının yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin öz-yeterlik algılarının; yaş, mezuniyet derecesi, ailelerinin sosyoekonomik düzeyi ve görev yaptıkları süre (kıdem) değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermediği; ancak cinsiyet, mezun oldukları program, görev yaptıkları kademe, görev yaptıkları şehir sayısı, branş, çokkültürlülük veya kültürel farklılıklarla ilgili herhangi bir yaşantı sahibi olma, görev yaptıkları şehir ve yaşamlarıının büyük bölümünü geçirdikleri coğrafi bölge değişkenlerine göre istatistiksel olarak farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır.Nitel verilerden elde edilen bulgular doğrultusunda, kültürel değerlere duyarlı eğitim anlayışını gerekli ve önemli bulanlar kadar, bu anlayışın eğitim sistemini ve toplumun yapısını olumsuz etkileyeceğini düşünen ve bu açıdan kaygılı olan öğretmenler de vardır. Ayrıca, öğretmenlerin kültürel değerlere duyarlı öz-yeterlik algıları yüksek düzeyde olmasına rağmen, nitel veriler ışığında, bu durumun pratikte eğitim öğretim süreçlerine yansıtılamadığı, öğretmenlerin kültürel farklılıklarla ilgili veli, öğretmen, öğrenci, program, materyal ve sınıf yönetimi gibi birçok boyutta zorluk yaşadıkları ve kendilerini yetersiz hissettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada varılan sonuçların ve geliştirilen önerilerin; hizmet içi veya hizmet öncesi öğretmen eğitim programlarına ve eğitim modellerine temel teşkil etmesi, öğretmen eğitim programlarının kültürel açıdan daha duyarlı hale getirme çabalarına hizmet etmesi ve yapılacak düzenlemelere teorik ve pratik katkılar sunması beklenmektedir.

Turkey has a rich cultural heritage. In almost every region of Turkey, as in every period of history, there are people/students who have different cultural values. As teachers are appointed by the central system in Turkey, it is possible that the teachers can serve at schools where they can face students who have different cultural values from their own. It is important that educational activities should be arranged for 'all' in terms of principles 'equal opportunity' and 'education for everyone' and that students' cultural values should be taken into consideration in educational activities. However, it is not clear what level of culturally relevant/responsive/sustaining teaching self-efficacy perceptions teachers have and what are teachers' views about culturally relevant education in Turkey. In this context, the purpose of this study is to examine teachers' views about culturally relevant/responsive/sustaining education (CRE) and teachers' culturally responsive/relevant/sustaining teaching self-efficacy perception in Turkey.The study was carried out as a sequential exploratory mixed method design. Since both quantitative and qualitative data were obtained, sampling was achieved in two phases: Quantitative, random-stratified sampling and qualitative, purposive sampling. The quantitative data were obtained from 1302 teachers who teach in Van, Diyarbakır, Konya, Antalya, İzmir, İstanbul and Trabzon provinces. The qualitative study group consisted of 28 teachers who were selected after analyzing quantitative data accordance with maximum diversity and outliers sampling. Quantitative data were collected by means of scales that were developed by the researcher. Qualitative data were obtained from interviews with 28 teachers who have highest and lowest scores on scales. Descriptive statistics and non-parametric tests were used in the analysis of quantitative data, while descriptive analysis and content analysis were used in the analysis of qualitative data. The results revealed that teachers' views are positive and they have some doubts about CRE. Significant difference was not found on the teachers' views of CRE in terms of age, degree of graduation, the level of school they are working, the number of cities they have worked so far and the years of teaching experience, however, the teachers' views differentiate meaningfully in terms of gender, the geographical area they grew up, the program they graduated, branch, the level of socioeconomic status, the experiences they have in cultural diversity and the province/city they teach currently.The results revealed that teachers' culturally responsive teaching self-efficacy perceptions are quite high. Significant difference was not found on the teachers' perception in terms of age, degree of graduation, the level of socioeconomic status, and the years of teaching experience, however, the teachers' self-efficacy perceptions differentiate meaningfully regarding gender, the program they graduated, the level of school they are working, branch, the experiences they have in cultural diversity, the province/city they teach currently, the number of cities/provinces they have worked so far and, the geographical area they grew up. As a result, the teachers in Turkey have positive thoughts about CRE and have some doubts. Similarly, qualitative data show that there are teachers who think that CRE is necessary and important, however, there is a group of teachers who think that CRE will adversely affect the education system and the structure of society. Although teachers' culturally responsive teaching self-efficacy beliefs are at a high level, the qualitative findings revealed that this situation could not be reflected in teaching practical processes. Also, teachers face such difficulties related to parents', teachers' and students' different cultural values. Teachers think that they are inadequate in adding culturally different parents to the educational process, developing relevant materials to different students' backgrounds and revising or reshaping programs in culturally different classrooms. This study has implications for teachers, as well as teacher education programs to design more culturally relevant/responsive education in Turkey.