İbn Hurdâzbeh`in mûsikî risâleleri üstüne mukayeseli bir çalışma

Abstract

İbn Hurdâzbeh'in Mûsikî Risâleleri Üstüne Mukayeseli Bir Çalışma adıyla yaptığımız bu araştırma, Giriş, Üç Bölüm ve Sonuç'tan oluşmaktadır. Giriş'te araştırmanın önemi ve amacı, İbn Hurdazbeh hakkındaki çalışmaların panoraması, çalışmamızın muhtevası ve incelemede izlenen metot ele alınmıştır. Son olarak İbn Hurdazbeh'in düşünce dünyasına bir nebze ışık tutulmaya çalışılmıştır.Birinci Bölümde, İbn Hurdazbeh'in hayatı, ilmi kişiliği, üstlendiği görevler, devrin hükümdarı el-Mu'temid'in nezdinde kazandığı değer ve eserleri ele alınmıştır.İkinci Bölümde, İbn Hurdazbeh'in tezimizin merkezine aldığımız el-Muhtâr min Kitâbi'l-Lehvi ve'l-Melâhî adlı eseri muhteva açısından analize tabi tutulmuş ve çözümlenmiştir. Bu minval üzere İbn Hurdazbeh'in anlatım üslubu, müziğe olumlu yaklaşırken kullandığı argümanlar, felsefeciler ile büyük devlet adamlarının mûsikîye (semâ', gına, tarab vb.) yönelik takdirkâr tutumları, gınanın önemine ilişkin deliller sergilenmiştir. Ayrıca mûsikî aletlerini ilk icat edenler, Arabistan, Hind, Yunan ve Bizans gibi ülkelerde ne tür mûsikî aletlerinin kullanıldığı, mûsikînin insan aklı ve gönlü üzerindeki tesirleri, hayvanlar ve hastalar üzerindeki olumlu etkileri, îkâ ve çeşitleri ile muğannilerin haberleri ve kadın müzisyenlere ayırdığı bölüm tahlil edilmiştir. Üçüncü Bölümde iki karşılaştırma yapılmıştır: Birinci kısımda el-Mufaddal b. Seleme'nin (v.290 ila 300) Kitâb el-Melâhî ve Esmâihâ min Kibeli'l-Mûsîkâ adlı eseri ile İbn Hurdâzbeh'in (v.280 ila 300) el-Muhtâr min Kitâbi'l-Lehvi ve'l-Melâhî ismini taşıyan eseri muhteva açısından karşılaştırılmış, örtüşen ve farlılık arz eden konularına dikkat çekilmiştir. İkinci kısımda ise, İbn Hurdâzbeh'in el-Mes'ûdî tarafından nakledilen el-Mu'temid'le muhâveresi ile el-Muhtâr min Kitâbi'l-Lehvi ve'l-Melâhî'sinin muhteva ve hacim açısından karşılaştırılmıştır ve bu iki eserin farklı şeyler olduğu ortaya konmuştur.Sonuç'ta ise, bu araştırmada elde edilen sonuçlar ve ulaşılan kanaatler hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır.

This research under the headline of A comperactive Study on the Musical Treatises of İbn Khordadhbeh; comprises Introduction, 3 sections and the conclusion. In the introduction, the significance of the study and the purpose, panorama of studies covering Ibn Khordadhbeh, the content of this study, and the methodological approach of the analysis are indicated. Additionally, there has been an inquiry about shedding light upon Ibn Khordadhbeh's thought. First Section, comprises the life, scholarly personal, attended duties, works and value he acquired under the term of interim ruler Al-Mo'temid of Ibn Khordadhbeh.Second Section, his work of Al-Muhtâr min Kitâbi'l-Lehvi ve'l-Melâhî which is the focus of this thesis is analyzed in terms of its content. In this context, Ibn Khordadhbeh's style of expression, the arguments he used for his favorable approach to music, attitude of philosophers and prominent statesman towards music (Samah, Gına, Taarab etc.), and proof about Gına's significance are demonstrated. Likewise, which kinds of musical instruments are used in the countries that are the inventors of music instruments, Arabs, Hindus, Greeks, and Byzantines; the effect of music on human brain and heart, its positive impact on animals and patients, types of îkâ' and news about singers and the section for female musicians are analyzed.There are two comparisons in the Third Section:First, Kitâb Al-Malâhî ve Asmâihâ min Kibeli Al-Mûsîkâ of Al-Mofaddal b. Salama (d.290 or 300) and Al-Muhtâr min Kitâbi'l-Lehvi ve'l-Malâhî of Ibn Khordadhbeh (d.280 or 300) are compared in terms of content and the matching and divergence subjects are demonstrated. Second, Al-Muhtâr min Kitâb Al-Lehv ve'l-Malâhî is compared in terms of size and content with his conversation with Al-Mo'temid and it is indicated that these two compositions are two different works. Conclusion, comprises of a general evaluation of the inferences made through this research and assertions reached at the end of it.