Eski Mezopotamya`da resim ve heykel sanatı

Abstract

Bu çalışmada, Eski Mezopotamya halklarının, Sumer, Akad, Babil ve Asur uygarlıklarınınmeydana getirdikleri heykeller, çeşitli konuları içeren kabartmalar (rölyefler),steller, levhalar, ve mühürler gibi sanat eserleri ile günlük hayatta kullanılan çeşitli nesneler(vazolar, süs eşyaları (takılar) vb.) ele alınmış ve konumuz çerçevesinde değerlendirilmiştir.Tarihte ve sanatta derin izler bırakan bu uygarlıkların, sanat eserlerini meydanagetirme süreçleri incelenmiştir. Sanatın, coğrafi, siyasi ve dini koşullardan etkilendiği ortayakonulmuştur.Sumerlerin özellikle heykel sanatında gelişme gösterdikleri, `Sumer kralı Gudea`(Res. 1, 2), `Adab kralı Lugal-Dalu` (Res. 3), `Sumer rahip ve yönetim görevlisiEbih-İl` (Res.7) ile `Kare Tapınağı'nda bulunan adak heykelleri`nden (Res. 16) yola çı-kılarak sanatın sanat veya toplum için değil, iktidar için yapıldığı anlatılmıştır.Sumerlerin, tapınak mimarisine verdikleri önem, `Lagaş kralı Ur-Nanşe'nin eşive çocuklarıyla birlikte bir tapınağın inşası için başındaki sepette tuğla taşırken` betimlendiğiduvar levhasındaki kabartmadan (Res. 36) ve yine bir tapınağın inşasını ve dinselbir töreni anlatan Yeni Sumer Çağı eserlerinden, `Ur-Nammu Steli`ndeki kabartmadan(Res. 29) anlaşılmaktadır. Savaş sahnelerinin yer aldığı sanatsal eserler de oluşturulmuş, Sumer kralı Eannatum'un `Akbabalar Steli` adı verilen eser (Res.28), bu konudaki ençarpıcı örneği teşkil etmiştir.Tanrılaştırılmış Kral Naram-Sin'in stellerinde de açıkça görülen savaş ve kahramanlıkkonuları bütün Akad sanatı boyunca etkinliğini sürdürmüştür. `Sargon Başı` veNaram-Sin heykeli olduğu tahmin edilen `Bassetki Heykeli`nin alt ve çıplak kısmı devrinsanat özelliklerini içeren eserler arasında sıralanmıştır. Akadlılardan günümüze çok azsanat eseri kalmasının sebebi Elamlıların Akad kentlerine saldırıları sırasında bu eserleriyağmalayarak başkentleri Sus'a götürmüş olmaları şeklinde açıklanmıştır.Akadlıların aksine, Babil sanatı tüm ihtişamı ve zenginliği ile sadece Mezopotamyabölgesini etkisi altına almamış, kendisinden yüzlerce, binlerce yıl sonra yaşayan başkaEskiçağ uygarlıklarının da kayıtlarına konu olmuştur. ( Heredot Tarihi gibi)Zevkin, debdebenin, zenginliğin hat safhada yaşandığı Babil'de estetiğin ön planaçıktığı, `İštar Kapısı Aslanlı Tören Yolu`,` II. Nabukadnezar taht odası bezeme kuşağı`,II. Nabukadnezar'ın memleket hasreti çeken ve Mezopotamya'nın bunaltıcı sıcağındanbıkan eşi kraliçe Semiramis için yaptırdığı söylenen `Babil 'in Asma Bahçeleri`, cenneteve tanrıya ulaşmak için kralın emriyle yaptırıldığına inanılan `Babil Kulesi` gibi YeniBabil Dönemi sanat eserlerinin yanı sıra, Hammurabi Kanunlarının da yer aldığı`Hammurabi Steli` gibi gerçeği yansıtmayı başarabilmiş Eski Babil Dönemi sanat eserlerianlatılmıştır.Akadlılarda olduğu gibi yeni yerler fethetmedeki en büyük amaçlarının ganimetelde etmek olduğu anlaşılan Asurluların savaş ve av sahnelerinin geniş yer tuttuğu saraykabartmaları, sarayların sırası esas alınacak biçimde , Nimrud, Korsabad ve Ninive gibibaşkentlerin saray duvarlarını baştanbaşa süslemiş, keskin ifade, gerçekçilik, perspektifve ayrıntı gibi sanatsal özellikleri yansıtmıştır.Mezopotamya sanatının içinde bulunduğu dönemin koşullarından etkilendiğiniortaya koymak amacıyla yapılmış bu çalışmada; siyasi, dini ve coğrafi etmenlerin sanatsaleserleri oluşturmadaki etkilerinin önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir.Günümüze az sayıda sanat eseri ulaşmasının en önemli nedenlerinden biri Mezopotamya'dataşın az olması sebebiyle, Fırat ve Dicle'nin getirdiği dayanıksız bir malzemeolan kilin, kabartmadan heykele pek çok sanat eserinde kullanılmış olmasından kay-naklandığı sonucuna varılmıştır.Anahtar kelimeler: Eski Mezopotamya, resim, heykel, sanat, din

In this paper, the sculptures, the art works such as embossments including varioussubjects (reliefs), stela, plates and seals, and various objects that are used in the daily life(vases, ornaments (jewels) etc.) from the Ancient Mesopotamian people and Sumer, Akkad,Babylon and Assyria civilizations are discussed and evaluated based on our subject.The processes of creation of the art works by these civilizations, which engraved in thehistory and art, are examined. It is showed that the art was affected from the geographical,political and religious conditions.It is told that the art is not performed for the art or society but for governmentconsidering the statues of Sumerian King Gude (Fig. 1, 2), Adab king LugalDalu(Fig. 3), Sumerian priest and government officer Ebih-İl (Fig. 7) and the votive statuesin Square Temple which especially, the Sumerians developed in sculpture art. Theimportance, given by Sumerians to the temple architecture, is understood from the embossmentwhich portrays Lagash king Ur-Nanshe carries the brick with the basket on hishead together with his wife and children to the temple construction (Fig. 36) and again,from the embossment in Ur-Nammu stela among the arts of New Sumerian Age that portraysthe construction of a temple and ritual (Fig. 29). The art works were also created which the war scenes were described, and the work, called `Vulture Stela` of SumerianKing Eannatum (Fig. 28), was the most prominent example of them.The war and heroism subjects, which are clearly seen in the stelas of divinizedKing Naram-Sin, had maintained its impact throughout entire Akkadian art. The bottomand naked part of `Bassetki statue`, which is estimated that it is the `head of Sargon` and statue ofNaram-Sin, is considered among the works which include the artistic characteristics ofthat age. The reason why there are very less art works from Akkad to today is explainedin a manner that Elams looted those art works during their attacks toward Akkadian citiesand brought them to their capital city Sus.In contrary to Akkadians, Babylonian art didn't affect the Mesopotamian regionwith its magnificence and enrichment only, but also became the subject of records of otherAncient civilizations that occurred hundreds and thousands years after them. (Such asHerodotus History)As well as the art works of New Babylonian age such as `Istar Gate CeremonyRoad with Lion` which the aesthetic comes to forefront in Babylon where the pleasure,splendor and wealth were experienced extremely, `Tier of Throne Room of NabukadnezarII`, `Hanging Gardens of Babylon` which it is said that Nabukadnezar II built upfor his wife, Queen Semiramis who had longing for home and was tired of blistering ofMesopotamia, and `Babylon Tower` which it is believed that it was built up with the orderfrom King in order to reach to the paradise and God, the art works of Ancient Babylonperiod, which were successful to reflect the reality such as `Hammurabi Stela` thatHammurabi laws also took place, are told.The palace embossments, which Assyrian wars and hunting scenes are portrayedthat it is understood that their primary aim is to have the war booties in conquering thenew places as being in Akkads, ornament entirely the palace walls of capital cities such asNimrud, Korsabad and Ninive considering the order of palaces, and reflect the artisticcharacteristics such as sharp expression, reality, perspective and detail.In this paper which it is aimed to show that the Mesopotamian art was effected bythe conditions of period; it is determined the effects of political, religious and geographicalfactors on creation of art works.It is concluded that one of the most important reasons why less number of work artsreached to today is that the clay, which is not durable material and is brought by Tigris and Euphrates, had been used in many art works from embossment to statue, since thestone was less in Mesopotamia.Keywords: Ancient Mesopotamia, painting, statue, art, religion.