1915 olaylarının 100. yılında Türkiye ve Ermenistan resmî söylemlerinin eleştirel çözümlemesi

Abstract

1915 Olayları Türk ve Ermeni Devletleri arasında derin ihtilafa yol açmış ve bu ihtilaf geçmişten günümüze tarafların ilişkilerine ve dolayısıyla söylemlerine yansımıştır. Olayların 100. yılına tekabül eden 2015 yılı ise taraflar için ayrı bir önem taşımış ve bu önem vesilesiyle her iki ülkenin söylemleri bir parça daha hassaslaşmıştır. Söz konusu bu gerçekliklerden hareketle, bu tez kapsamında, dönemin Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Dışişleri Bakanı ile dönemin Ermenistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Dışişleri Bakanı'nın 2015 yılının Nisan ayı boyunca ilgili kurumların resmi internet sitelerinde konuyla ilgili yayınladıkları konuşma ve mesaj metinleri analiz edilmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, devlet yetkililerine ait söylemlerin içinde bulundukları sosyal yapılardan (değer, norm, ideoloji, tarih, politika vb.) büyük ölçüde etkilendiklerini ve bu söylemlerin söz konusu sosyal yapıları nasıl yeniden inşa ettiklerini gözler önüne sermektir. Söylemin, iddia edilen gerçekliklerin inşasında, devlet ideolojilerinin aktarılmasında ve pekiştirilmesinde ne denli büyük bir rol oynadığını ortaya koymak da bu tezin bir diğer amacıdır. Bu vesileyle devletlerin, özellikle uluslararası platformlardaki söylemlerinin önemi bir kez daha vurgulanmıştır. Söylemin, bilgi-iktidar ilişkisi, sosyal-siyasal gerçeklikler ve kimlik gibi hususların inşasında ve değişiminde önemli bir yeri olduğunu vurgulayan Post-yapısalcılık, bu çalışmanın kuramsal artalanını oluştururken, söylem kavramına verdiği önem ve yüklediği anlamla Post-Yapısalcılıkla büyük benzerlikler gösteren Eleştirel Söylem Çözümlemesi (ESÇ) de bu çalışmanın yöntem bilimsel ayağını oluşturmuştur. Bu kapsamda, dönemin Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın beş konuşma ve bir mesaj metni, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Davutoğlu'nun bir mesaj metni ve Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'nun bir konuşma metni ile dönemin Ermenistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sarkisyan'ın altı konuşma metni, Ermenistan Cumhuriyeti Başbakanı Abrahamyan'ın bir mesaj metni ve Ermenistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Nalbandyan'ın bir konuşma metni, ESÇ kuramcılarından Norman Fairclough'un Üç Boyutlu Çerçeve (Three Dimensional Framework) yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Üç Boyutlu Çerçeve yaklaşımının ilk boyutu olan Metin Boyutunda, söz konusu metinler yine ESÇ kuramcılarından biri olan Ruth Wodak'ın Söylemsel-Tarihsel Yaklaşımı'nda (discourse-historical approach) ele aldığı söylem stratejileri göz önünde bulundurularak incelenmiştir. İkinci boyut olan Söylemsel Pratik Boyutunda, analize tabi tutulan metinlerin üreticileri olan Türk ve Ermeni devlet yetkililerinin bu metinleri nasıl ürettiklerine, bu metinleri üretirken diğer metinlerden ve söylem düzeninden nasıl yararlandıklarına, ilgili konuşmaları nerede, kime karşı ve hangi amaçlarla yaptıklarına odaklanılmıştır. Üçüncü boyut olan Toplumsal Pratik Boyutunda ise ilk olarak 1915 Olaylarının tarihsel arka planı analiz edilmiş ardından bu tarihsel süreç ile Türk-Ermeni toplum yapıları arasındaki bağlantı ortaya konulmuştur.Yapılan analizlerin sonucunda, Türk ve Ermeni devlet yetkililerine ait metinlerde benzer oranlarda söylemsel stratejilerden yararlanıldığı, savunulan fikirlerin ve iddiaların yaygınlaştırılması amacıyla konuşma ve mesaj metinlerinin mümkün olduğunca uluslararası platformlarda üretildiği, Türk ve Ermeni devlet yetkililerinin içinde bulundukları sosyal yapıdan etkilenerek söylemlerini oluşturduğu ve aynı şekilde Türk ve Ermeni devlet yetkililerinin söylemleri aracılığıyla da sosyal yapıları etkilediği ve yeniden inşa ettiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: 1915 Olayları, Eleştirel Söylem Çözümlemesi, Post-Yapısalcılık, Türkiye, Ermenistan.

The events of 1915 led to a deep conflict between the Turkish and Armenian states, and this conflict was reflected in the relations of the parties from past to present and hence in their discourse. The year 2015, which corresponds to the 100th anniversary of the Events, had particular importance for the parties. Therefore, the discourses of both countries became a bit more sensitive in this year. Based on this reality, within the scope of this thesis, the statements and messages of the President, Prime Minister and Foreign Minister of the Republic of Turkey and the President, Prime Minister and Foreign Minister of the Republic of Armenia of the period published during April 2015 on the official websites of the relevant institutions were analysed. The main purpose of this study is to reveal that how the officials' discourses are greatly affected by the social structures (value, norm, ideology, history, politics, etc.) in which they are embedded and that how these discourses reconstruct these social structures over and over again. Another aim of this thesis is to show how big of a role discourse plays in the construction of the alleged realities, in the transfer and consolidation of state ideologies. On this wise, the importance of the state discourses, especially on international platforms, has been emphasized once again.Post-structuralism, which emphasizes that discourse has an important place in the construction and transformation of knowledge-power relationship, social-political realities, and identity, etc., constituted the theoretical background of this study while Critical Discourse Analysis (CDA), which shows great similarities with post-structuralism in terms of the importance it attaches to the discourse concept constituted the methodological framework of this study. Within this scope, five speeches and a message of Erdoğan, the President of the Republic of Turkey, a message of Davutoğlu, the Prime Minister of the Republic of Turkey, and a speech of Çavuşoğlu, the Prime Minister of the Republic of Turkey of the period, and six speeches of Sargsyan, the President of the Republic of Armenia, a message of Abrahamyan, the Prime Minister of the Republic of Armenia, a speech of Nalbandyan, the Foreign Minister of the Republic of the period, were analysed within the framework of Norman Fairclough's Three-Dimensional Framework Approach. In the text dimension, the first dimension of the Three-Dimensional Framework Approach, the aforementioned texts were examined by considering the discourse strategies which Ruth Wodak discussed in her discourse-historical approach. In the discursive practice dimension, the second dimension, it was focused on how Turkish and Armenian state officials produced the texts analysed, how they made use of other texts and discourse order, and where they spoke to whom and for what purposes. In the social practice dimension, the third dimension, the historical background of the Events of 1915 was analysed and then the connection between this historical process and the Turkish-Armenian society structures was revealed. As a result of the analyses, it has been observed that the Turkish and Armenian state officials benefited from the discourse strategies at similar rates and the officials spoke at the international platforms as far as possible and they generally published their messages in English to legitimise and disseminate their thoughts and claims. This study has also revealed that that the discourses of the Turkish and Armenian state officials are influenced by the social structure in which they are embedded and in a similar way the Turkish and Armenian officials affect and reconstruct the social structures thanks to their discourses.Keywords: 1915 Events, Critical Discourse Analysis, Post-Structuralism, Turkey, Armenia.