Ankara`da çalışan aile hekimliği asistanlarında tükenmişlik düzeylerinin iş doyumu ve sosyodemografik verilerle ilişkisi

Abstract

Çalışmanın amacı: Tükenmişlik sendromu günümüzde giderek yaygınlaşan bir durumdur. Bu nedenle araştırmacılar konu üzerinde çok sayıda çalışma yapmışlardır. Tükenmişlik sendromu hem bireyleri hem örgütleri hem de toplumu ilgilendiren bir olgudur. Hekimler hem yoğun çalışma süreleri hem de insan faktörünün etkisi ile yüksek tükenmişlik ve düşük iş doyumu açısından risk altındadırlar. Bu çalışmada, Aile Hekimliği Araştırma Görevlileri'nin yaşadığı tükenmişlik düzeylerini saptamak, tükenmişlik düzeyinin iş doyumu ile ilişkisini belirlemek ve sosyodemografik değişkenler ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek; bu noktadan hareketle tükenmişlik sendromunun kaynağını belirleyerek soruna çözüm önerileri getirmek amaçlanmıştır. Çalışma yöntemi: Bu çalışma, Ankara'da aile hekimliği araştırma görevlisi olarak çalışan doktorlarda tükenmişlik düzeylerinin iş doyumu ve bazı sosyodemografik verilerle ilişkisinin incelenmesi amacıyla planlanmış tanımlayıcı ve kesitsel bir araştırmadır. Ankara'da çalışan 179 aile hekimliği araştırma görevlisine 22 sorudan oluşan Maslach Tükenmişlik Anketi, 20 sorudan oluşan Minnesota İş Doyum Anketi ve 23 sorudan oluşan sosyodemografik veri formu uygulanmıştır. İstatistiksel analizler ve hesaplamalar için IBM SPSS Statistics 21.0 programı kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.Çalışmanın sonuçları: Çalışmamızda araştırma görevlilerinin tükenmişlik düzeylerini ölçmek için Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanıldı. Genel olarak incelendiğinde Aile Hekimlği Araştırma Görevlilerinin duygusal tükenme alt boyutunda yüksek, duyarsızlaşma alt boyutunda düşük, kişisel başarı alt boyutunda ise yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları görüldü.Yapmış olduğumuz çalışmaya katılan Aile Hekimliği Araştırma Görevlilerinin Minnesota İş Doyum Ölçeği'nden elde ettikleri ortalama puanlar incelendiğinde içsel, dışsal ve genel iş doyum düzeylerinin orta düzeyde olduğu görüldü.Çalışmamızda Minnesota İş Doyum Ölçeği; içsel doyum, dışsal doyum ve genel iş doyumu olmak üzere üç alt boyutta değerlendirildi. Yaş, cinsiyet, medeni durum, sözleşmeli aile hekimliği uzmanlığı asistanı olma, psikiyatrik tedavi kullanıyor olma ve tütün veya alkol alışkanlıklarına sahip olma durumları ile Minnesota İş Doyum Ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki saptanmadı. Nöbet tutuyor olan asistan hekimlerin dışsal doyum puanları anlamlı olarak düşüktü. Çalışma süresinden memnun olmayan hekimlerin dışsal ve genel iş doyumu puanları anlamlı olarak düşüktü. Çalışma şartlarından memnun olmayan ve aile hekimliğini isteyerek seçmeyen hekimlerin iş doyumu puanları anlamlı olarak düşüktü. Daha önce fiziksel veya sözel şiddete maruz kalmış olan asistan hekimlerin dışsal ve genel iş doyumu düzeyleri anlamlı olarak düşük saptandı. Alınan ücretten ve aile hekimliğinden memnuniyet arttıkça iş doyumu puanlarının da anlamlı olarak arttığı saptandı. İş yerinin fiziksel koşullarını ve işinin sağladığı sosyokültürel çevreyi daha iyi olarak değerlendiren hekimlerin iş doyum puanlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğu görüldü. İşi bırakmayı daha fazla düşünen hekimlerin iş doyumu düzeylerinin anlamlı olarak daha düşük olduğu saptandı.Çalışmamızda Maslach Tükenmişlik Ölçeği; duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı olmak üzere üç alt boyutta değerlendirildi. Cinsiyet ve medeni durum ile Maslach Tükenmişlik Ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki saptanmadı. Yaşı büyük olan hekimlerin kişisel başarı puanlarının genç yaştaki hekimlere göre daha düşük olduğu görüldü. Çalışma şartlarından memnun olmayanların ve daha önce fiziksel ya da sözel şiddete maruz kalanların tükenmişlik düzeyleri nispeten yüksek saptandı. Hekimlerin sigara ve alkol alışkanlıklarına ait cevapları Maslach Tükenmişlik Ölçeği ile karşılaştırıldığında anlamlı bir ilişki saptanmadı.Çalışmamızda hekimlerin Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve Minnesota İş doyum ölçeği puanları arsında negatif yönlü, doğrusal ve orta güçte istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı. (p<0,001) Bireylerin Maslach Tükenmişlik Ölçeği puanları artarken Minesota İş Doyum Ölçeği puanları azalır; Maslach Tükenmişlik Ölçeği puanları azalırken Minesota İş Doyum Ölçeği puanları artar.Sonuç olarak, yaptığımız çalışmada hekimlerin Maslach Tükenmişlik Ölçeği puanları ile Minesota İş Doyum Ölçeği puanları arasında negatif yönlü, doğrusal ve orta güçte istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptanmıştır. (p<0,001) Bireylerin Maslach Tükenmişlik Ölçeği puanları artarken Minesota İş Doyum Ölçeği puanları azalır; Maslach Tükenmişlik Ölçeği puanları azalırken Minesota İş Doyum Ölçeği puanları artar. Çalışmamızda Aile Hekimliği Araştırma Görevlileri'nin tükenmişlik düzeyleri yüksek, iş doyumu düzeyleri orta olarak bulunmuş olup bu durum literatürle uyumludur. Çalışmamızda görüldüğü gibi araştırma görevlisi doktorlarda tükenmişlik düzeylerinin artması ve iş doyumu düzeylerinin azalması hastalar açısından da olumsuz sonuçlar doğurabilmesinden dolayı önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu konuda yapılacak çalışmalarla tükenmişliği etkileyen faktörlerin belirlenmesi, hekimlerin konu hakkında bilgilendirilmesi ve baş etme önlemlerinin alınması gerekmektedir.

ABSTRACT Purpose of the study: Burnout syndrome is seen in an increasingly widespread and rapidly spreading rate. Therefore, the researchers have done a lot of work on this subject. Burnout syndrome is a phenomenon that concerns both individuals, organizations and society. Physicians are at risk for high burnout and low job satisfaction due to both intensive working time and human factor effect. In this study, it was aimed to determine the burnout levels of Family Medicine Research Assistants, determine the relationship between the level of burnout and job satisfaction, and find out the relationship between sociodemographic variables and burnout levels.Material method: This study is a descriptive and cross-sectional study planned to investigate the relationship between burnout levels and job satisfaction and some sociodemographic data in doctors working as family medicine research assistants in Ankara. The Maslach Burnout Questionnaire, consisting of 22 questions, the Minnesota Job Satisfaction Survey, consisting of 20 questions, and a sociodemographic questionnaire consisting of 23 questions were applied to 179 family medicine research assistants working in Ankara. For statistical analysis and calculations, IBM SPSS Statistics 21,0 program was used. Statistical significance was accepted as p <0.05.Results of the study: In our study, Minnesota Job Satisfaction Scale; internal satisfaction, external satisfaction and general job satisfaction were evaluated in three sub-dimensions. No significant relationship was found between age, gender, marital status, being as contracting family medicine research assistants, using psychiatric treatment and having tobacco or alcohol habits, and Minnesota Satisfaction Scale sub-dimensions. The external satisfaction scores of the family medicine research assistants were significantly lower. External and general job satisfaction scores of physicians who were not satisfied with the study period were significantly lower. Job satisfaction scores of the physicians who were not satisfied with the working conditions and did not choose family medicine were significantly lower. External and general job satisfaction levels of resident physicians who had previously experienced physical or verbal violence were significantly lower. Job satisfaction scores increased significantly as the wage satisfaction and family medicine increased. The job satisfaction of the physicians who evaluated the physical conditions of the workplace as better and evaluated the sociocultural environment provided by the work as was found to be significantly higher.It was found that the job satisfaction of the physicians who thought more about quitting the job was significantly lower.In our study, Maslach Burnout Inventory; emotional exhaustion, depersonalization and personal achievement were evaluated in three sub-dimensions. There was no significant relationship between gender and marital status and Maslach Burnout Inventory sub-dimensions. It was seen that the personal achievement scores of the older physicians were lower than the younger physicians.The level of burnout of those who were dissatisfied with working conditions and those who had previously experienced physical or verbal violence were relatively high. No significant relationship was found between the physicians smoking and alcohol habits compared to the Maslach Burnout Inventory.In our study, there was a statistically significant negative correlation between the Maslach Burnout Inventory and Minnesota Job Satisfaction Scale scores of the physicians (p <0,001). While Maslach Burnout Scale scores of the individuals are increasing, the Minnesota Job Satisfaction Scale scores decreases; While Maslach Burnout Scale scores are decreasing, the Minnesota Job Satisfaction Scale scores increase. As a result, it is known that burnout syndrome is common in doctors. As seen in our study, it is an important public health problem because the increase in burnout levels of the research assistant doctors may cause negative results for the patients. The studies to be done on this subject should identify the factors that affect burnout, inform physicians about the issue and take measures of coping with them.