Karlıova (Bingöl) ilçesinin etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu çalışmada; Bingöl iline bağlı Karlıova ilçesi ve köylerinde 2013-2016 yılları arasında, yerel halk tarafından tıbbi, gıda ve diğer amaçlar için kullanılan bitkiler, bu bitkilerin kullanılan kısımlar ve kullanım şekilleri araştırılmıştır. Araştırma sırasında Karlıova merkezi ve 23 köyünden 220 kişi ile görüşülmüştür ve 60 kişi kaynak kişi olarak belirlenmiştir. Bitki kullanımı konusunda bilgi alınan kaynak kişilerin 33'ü erkek ve 27'si kadındır. Görüşülen kişilerin 1'i üniversite, 1'i lise, 26'sı ilkokul mezunu ve 31 kişi ise okuryazar değildir. Bilgi alınan kişilerin meslek dağılımı şu şekildedir; 26 ev hanımı, 30 çiftçi, 1 öğretmen, 1 iş adamı, 1 işçi ve 1 çalışmayan şeklindedir. Araştırma sonucunda çeşitli amaçlar için kullanılan 33 familyaya ait toplam 121 bitki taksonu ve bu bitkilere ait 280 yöresel kullanım şekli tespit edildi. Kullanım durumu hakkında bilgi toplanan bitkilerin 71'i tıbbi amaçlı, 13'ü gıda, 27'si gıda ve tedavi amaçlı, 4'ü süpürge yapımı, 3'ü boyar madde, 3'nün farklı amaçlarla kullanımlarının olduğu pespit edildi. Kullanılan bitkilerden 15 taksonun faydalı kullanımı ilk defa bu çalışmada belirlendi. Araştırma alanında kullanımı belirlenen bitkilerin kullanılan kısmı ve oranları şöyledir; Toprak üstü kısımları (% 26), Yaprak (% 18), Toprak altı kısımları (% 15), Meyve (% 13), Çiçek (% 10), Tüm bitki (% 9), Gövde (% 6), Tohum (% 3), Diğer (% 4). Araştırma alanında kullanımı belirlenen bitkilerin yoğun olarak dağıldığı 5 familya sırasıyla; Asteraceae 19 (% 15,7), Rosaceae 14 (% 11,6), Apiaceae 12 (%10), Lamiaceae 12 (%10), Fabaceae 10 (% 8,3)'dir.Anahtar kelimeler: Etnobotanik, Karlıova, Bingöl, Türkiye

ABSTRACTIn this study, the plants in the district of Karlıova (Bingöl) and its villages, that are used by local people for medicine, food and different purposes, used parts of this plants and their usage were researched between 2013 and 2016. During our researches, it was interviewed with 220 people from Karlıova and its 23 villages, and 60 of them were determined as sources. The source contacts who are taken knowledge about plant usage consist of 33 male and 27 female. Education status of the participants were stated one as bachelor's, one as high school graduate, 26 as primary school graduate while 31 as illiterate. Occupational distribution of these persons from whom information was taken are as follows; 26 housewifes, 30 farmers,1 teacher, 1 busines man,1 worker and 1 unemployed.As a result of the research a totol of 121 plant taxa belonging to 33 families used for different purposes and 280 different local usage of these plants were determined. It was found that 71 of the plants obtained information about its usage were used for medical purposes, 13 for food, 27 for food and medical, 4 for tree heath, 3 for colourant and 3 for different purposes. The useful usage of 15 taxa were determined for the first time in this study. Used parts and ratios of the plants whose usage was determined in the study ar as follows; Aboveground parts (26%), Leaf (18%), Underground parts (15%), Fruit (13%), Flower (10%), Whole plant (9%), Stem (6%), Seed (%3), Other (4%). The 5 families in which the plants whose usage was determined in the research area were intensely ranged are Asteraceae 19 (15,7%), Rosaceae 14 (11,6%), Apiaceae 12 (10%), Lamiaceae 12 (10%), Fabaceae 10 (8,3%), respectively.Key Words: Ethnobotanic, Karlıova, Bingöl, Turkey.