Orman köyleri sosyo-ekonomik yapısı ve kalkındırılması

Abstract

O Z E I i Kalka oma çabası içerisinde bulunan ve yarıdan fazlası kırsal nüfustan oluşan ülkemiz köylerinin çözüm bekleyen pek çok sorunları olduğu gibi, yersel konumları ve sosyo-ekonomik bakımdan ayrı bir özellik taşıyan ve ülke nüfusunun % 22,2»sini, köy nüfusunun ise % 38, 7* sini oluşturan 9 933 216 kişinin yaşadığı orman köylerinin de çözüm bekleyen pek çok sorunları bulunmakta ve bu sorunlar orman dışı köylere göre daha farklı bir biçimde yorumlanıp açıklığa kavuşturula rak çözümlenmesi gerekmektedir. Orman köylüleri, genellikle ormanların dağılımına paralel olarak dağlık bölgelerde, meyilli ve dalgalı yerlerde oturmaları nedeniyle ülkemiz kırsal yerleşiminde orman içi ve bitişiği yerleşmeler çok sayıda ve dağınık bir özellik gösterir. Orman köylüleri öteki kırsal yerleşmelerde yaşayanlara göre daha zor iklim ve arazi koşullarında yaşamalarının yanı sıra, bu yer leşmelerin yersel konumları buralara götürülen hizmet ve yatırımların güç ve pahalıya mal olmasına ve hizmet götüren kuruluşlar arasındaki koordinasyon yetersizliğide hizmetlerde etkinliğin azalmasına neden olmaktadır. Bu bakımdan Sosyal ve alfc yapı hizmetleri yönünden do orman köylüleri daha az pay almış durumdadır. Nitekim örnek vermek gerekirs©, ila ne i ploe, dönesinde kamu yatırıra hâFGamaiariDâa kişi başına düşen pay, kentlerde 1259o-ÎUolup, bu miktar ova köylerinde 409#-Ti.,ya düşerken orman köylerinde 80,-TL.ya düşmüştür. Öte yandan orman köylülerinin faydalandığı dar ve sınırlı tarım alanlarının olumsuz topografik koşullarının yanaşıra sermaye bilgi ve kooperatif sel örgütlenme yetersizliği ile alt yapı tesislerinin yeter sizliği j gerekli girdi ve modern üretim yöntemleri ile teknoloji sağ lanmasında ve artan'yada çeşitlenen ürünün pazarlanmasında güçlük çek melerine neden olmaktadır. Bu nedenlede tarımsal üretimde verimlilik sağlanamadığı gibi ürün çeşitlemesinde sınırlı olmakta dır «Dolayısiyle pazara açılma engellenmekte, kapalı aile ekonomisi söz konusu olmaktadır,Kentleşme olgusuna rağmen hızlı nüfus artışının (% 2,5) devam ettiği orman köylerinde, genellikle ormanlardan açma yapılarak kazanıl mış tarıma elverişsiz, meyilli, erozyona açık olan ve dolayısıyla kısa dönemde verimsiz hale gelen sınırlı topraklar üzerinde ilkel yöntemlerle kapalı aile ekonomisine dayalı olarak yaptıkları kuru tarım ile hayvan cılık ve % 50 olan aktif nüfusun ancak % 13,8'nin mevsimlik olarak İşlen- dirilebildiği orman işçiliği ile öteki kesimlerde geçimlik ücret düzeyin de yaptıkları işçilik gelirleri ile orman köylüleri geçimlerini güçlükle sağlayabilmektedirler, Sayısal alarak belirtmek gerekirse topraksızlık düzeyinin % 30 olduğu orman köylerinde, bir aileye düşen tarım alanı yaklaşık 27 dekar olup, tarım alanlarının ise % 80'ni verimsiz durumdadır.. Bu olumsuzluklar ve % 60 dolayındaki gizli işsizlik nedeniyle kişi başına düşen gelir düzeyi de çok yetersizdir. Nitekim fert başına düşen gelir 1974 yılında Türkiye ortalaması olarak 5500. -Tl.sı olmasına karşın orman köylerinde 2346.-Tl,.dır, 1978 yılında ise kişi başına düşen gelir ülke ortalaması 19546.-Tl.. iken orman köylerinde 11000.-Tl.sı olarak hesaplanmıştır. Bütün bu olumsuz nedenlerle, eğitim, beslenme, sağlık ve öteki alt ve sosyal yapı tesis ve hizmetlerinde ki yetersizlikler nedeniyle orman içi ve bitişiği yerleşmelerin sosyo-ekonomik yapısı öteki kırsal yerleşmelerden ve bilhassa kentsel yerleşmelerden oldukça geri durumdadır. Bu durum aynı zamanda bu yerleşmelerden kente önemli oranda (%1,5) göçede neden olmaktadır. Kısaca değinilen nedenlerle ülkemizin sosyo-eko nomik bakımdan en geri kesimini teşkil eden orman köylülerinin genelde kötü yaşam koşullarından kaynaklanan ormanlar üzerindeki olumsuz baskılarının azaltılması amacıyla başlangıçta ormanlardan yasal haklar verilerek dolayı siyle sosyo-ekonomik durumlarının iyileştirilmesine gidilmiştir. Daha sonraları bu yasal hak uygulamalarının yanında yerleşim düzenlemesine yönelik yaklaşımlarda öne sürülerek yasal ve kurumsal düzen lemelere gidilmiştir. Buna göre yerinde ka lkındırılma ları mümkün olan köy ler ve yerinde kalkındırılması mümkün olmayan köyler olarak konu ele alınmışve bu amaçla yapılan araştırmalara göre j bu köylerden % 80' inin bulundukları yerlerde, % 20' sinin ise başka yerlere nakil İle kal kındırı la bilecekleri belirlenmiştir. Ancak bu yaklaşımdan hareketle bu güne kadar herhangi bir orman köyünün nakli ülkemizde yapılamamıştır» Yerinde kalkındırma da ise belirtilen nedenlerle etkin bir sosyo ekonomik gelişme sağlanamamıştır. Esasen ülkemizin ekonomik, sosyal ve toplumsal yapısı ve koşulları nedeniyle bu tür bir yaklaşımla ormân köylerinin kalkındırılmalarına kısa ve orta dönemde mümkün görülmemek tedir. Bu bakımdan çok sayıda ve dağınık köy ve köy bağlısı kom,mezra ve divan vb.gibi köy altı yerleşmelerin bulunduğu orman isi ve bitişiği yerleşmelerin hepsinin birden ka lkındırı la bilmeleri kısa dönemde oldukça zor olmakla birlikte ülke sanayileşmesine paralel olarak hizmetlerin ve yatırımların yoğunlaştırılarak çevre yerleşmelerde yaşayanlar için bi rer cazibe merkezi olabilecek merkez köylerin oluşturularak bu proje içerisinde çevre köy ve köy altı küçük yerleşim birimlerinin buralarda birleştirilmesi ile orman köylülerinin kalkındırılmalarına yönelik hiz met ve yatırımlarda daha etkin olunabilir» Tabi bu çalışmalara daha geniş açıdan bakarak bölgesel kalkınma hareketleri içerisinde yaklaşım da bulu nulması gerekir.