Amin Maalouf`un romanlarının Türkçe çevirileri: Çoğuldizge kuramı çerçevesinde karşılaştırmalı bir çözümleme

Abstract

Amin Maalouf'un romanlarının Türkçe çevirilerinin `çoğuldizge kuramı` çerçevesinde incelenerek yazarın Türk yazın çoğuldizgesindeki yeri ve öneminin açığa çıkarılması bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çoğuldizge kuramının amacı `çeviri-edebiyat-kültür` dizgeleri arasındaki ilişkiyi irdeleyerek çeviri yazının bir ulusun edebiyatında ve kültüründe yarattığı değişim-dönüşümleri açığa çıkarmaktır. Even-Zohar, bu kuramıyla toplumsal değişim ve dönüşümlerde edebiyatın rolünü vurgular zira çeviri yazın aracılığıyla edebiyatta yaşanan değişim ve dönüşümler ulusal kültürlerin şekillenmesinde büyük bir rol oynar. Çalışmamız, Maalouf'un çevirilerinin Türk edebiyatında postmodern tarihsel roman türünün gelişimine etkisinin ve böylece çeviri yazının bir ulusun edebiyatında yarattığı etkinin açığa çıkarılmasını amaçlar. Postmodern tarihsel romancı yönü `postmodern tarih kuramıyla` ilişkilendirilerek açığa çıkarılan Maalouf'un yapıtlarında Türk kültür ve tarihiyle örtüşen doğulu ögelerin yoğun olarak işlenmesi ve kültürel ögelerin çevirisinde erek dil ve kültür odaklı çeviri yaklaşımının benimsenmesi yazarın Türk edebiyatındaki alımlanışını etkilemiştir. Yazarın Türkçe çevirilerinde benimsenen çeviri yöntem ve stratejilerinin açığa çıkarılması için Newmark'ın `kültürel unsurlar sınıflandırması` ve bu unsurların çevirisinde önerdiği belli başlı çeviri yöntemleri temel alınarak Venuti'nin `Yerlileştirme-Yabancılaştırma` yaklaşımları çerçevesinde analiz edilen Fransızca-Türkçe çeviri örnekleri yazarın romanlarındaki kültürel unsurların çevirisi ile kısıtlanmıştır. Özetle, Maalouf'un yapıtlarında işlediği doğulu kültürel ögelerin Türk-Osmanlı kültür ve tarihiyle kısmen örtüşmesi ve romanlarının Türkçe çevirilerinde genel olarak erek dil ve kültür normlarını ön planda tutan `yerlileştirme` yaklaşımının benimsenmesi yazarın edebiyatımızdaki popülerliğini etkilemiştir. Yazar, çevirileriyle, Türk edebiyatında postmodern tarihsel roman örneklerini destekleyerek türün gelişiminde ve merkez konuma geçmesinde rol oynamış ve böylece Türk yazın çoğuldizgesinin şekillenmesine katkı sağlamıştır. `Çoğuldizge kuramı` çerçevesinde ele alınan bu çalışma, çeviribilimsel incelemeleri ve Türk yazın çoğuldizgesini kapsayan gelecek çalışmalar için yararlı olacaktır.

Revealing the author's place and importance in the Turkish literary polysystem by examining Amin Maalouf's novels in Turkish within the framework of the `polysystem theory` constitutes the subject of this study. The purpose of the polysystem theory is to reveal the literary, cultural changes and transformations created by the translated literature by analyzing the relationship between the systems `translation-literature-culture`. Even-Zohar, with this theory emphasizes the role of the literature in social changes and transformations because changes and transformations realized in literature plays a significant role in shaping national cultures. Our study aims at revealing the effect of Maalouf's translations on the development of postmodern historical novel in the Turkish literature and thus showing the effect created in the nations' literatures by translated literature. Maalouf's postmodern historical novelist side was associated with `the postmodern theory of history`. The fact that Maalouf handles in his works intensely the eastern elements associated with the Turkish culture and history and the adoption of the language and culture-oriented translation approach in the translation of culture-specific items, all these influenced the author's perception in the Turkish literature. In order to reveal the translation methods and strategies adopted in Maalouf's Turkish translations, Newmark's `classification of cultural elements` and his certain translation methods were taken into consideration in this study and the French-Turkish translation samples analyzed within the framework of Venuti's `Domestication and Foreignization` approaches were limited by the translation of cultural elements in the author's novels. In summary, the association of the eastern cultural elements in Maalouf's novels with the Turkish-Ottoman culture and history and the adoption of the `domestication` approach, dealing with the target language and culture's norms, in Turkish translations influenced the author's popularity in the Turkish literature. Maalouf, with his translations, played a role in the development and central position of the postmodern historical novels in the Turkish literature by supporting the examples of this genre and thus he contributed to the shaping of Turkish literary polysystem. This study discussed within the framework of the `polysystem theory`, will be helpful for the future studies which cover the translation studies and the Turkish literary polysystem.