1575-1600 tarihli Bursa Şer`iye sicillerine göre din görevlisinin sosyal hayattaki rolü

Abstract

ÖZET Tarihin en uzun ömürlü devletlerinden olan Osmanlı Devleti hakkında son yıllarda birçok araştırma yapılmıştır. Günümüze kadar ulaşan zengin arşivleri ise, henüz tam olarak incelenememiştir. Bu araştırmada da, bahsi geçen arşivlerin bir bölümünü teşkil eden Bursa Şer'iye Sicilleri'nin 1575-1600 yıllarına ait mahkeme kayıtlarından hareket edilerek bu dönemde `din görevlisinin sosyal fonksiyonları` incelenmiştir. Tez, bir giriş, üç bölümden oluşmuştur. Girişte şer'iye sicillerinin ihtiva ettiği konulara, tarihi kıymetine yer verilmiştir. Buna bağlı olarak konunun işlendiği tarih ve sosyal çevre olarak Bursa'nın Osmanlı öncesi ve sonrası tarihi konumu izah edilmiştir. Başta toplum hayatında ve din görevlisinin hizmetinde esaslı yeri olan caminin tarihî gelişimi ve sosyal işlevleri irdelenmiştir. Caminin mimari özellikleri ile toplumsal dayanışmaya ve kaynaşmaya, eğitim, kültür ve sanata katkıları üzerinde durulmuştur. Ayrıca camide görevli imam, hatip ve müezzin hakkında bilgiye yer verilmiştir. Ayrıca din görevliliği kurumunun Osmanlılardaki konumu araştırılmıştır. Burada din görevlisinin yetiştirilmesi mesleki eğitimi ve bazı din görevlilerinin biyografisi ile tayini gibi personel işlemlerine dair bilgiler verilmiştir. Yine din görevlilerinin ekonomik durumları üzerinde değerlendirme yapılmıştır. Din görevlisinin çalışılan dönem içerisinde sosyal hayattaki rolüne dair, örneğin beledî, asayiş adlî ve sosyo-kültürel vazifeleri üzerinde durularak dönemin uygulamalarından örnekler verilmiştir. Sonuç bölümünde araştırmada varılan kanaat ve düşünceler ifade edilmiştir. Tezde başta Şer'iye Sicilleri olmak üzere, Osmanlı dönemi ile ilgili yerli ve yabancı kaynaklardan ve bu sahadaki diğer çalışmalardan yararlanılmıştır. Anahtar Sözcükler : Bursa, Şer'iye sicilleri, 1575-1600, Cami'nin rolü, mahallenin önemi, imamın fonksiyonları, başlıca sosyal, dini ve kültürel boyutları. Key Words : Judicial Records of Bursa,1575-1600, The role of the mosque at the time of the Ottoman Empire, importance of the district of the Ottoman city, Imam's functions, mainly religious, social and cultural dimensions. iii