Türkçe sözlükte eşdizimli ögelerin sunumu ve görünümleri

Abstract

Bu tezde, eşdizimli sözcüklerin Türkçe Sözlüklerde sunulup sunulmadığı araştırılmış ve eşdizimli sözcüklerin sözlükte nasıl sunulduğunun belirlenebilmesi için Türk Dil Kurumu'nun Türkçe Sözlük'ü incelenmiştir. Eşdizimli sözcüklerin belirlenebilmesi amacıyla TDK Türkçe Sözlükle birlikte Ötüken Türkçe Sözlük ve Misalli Büyük Türkçe Sözlük kullanılmıştır. Bu sözlükler İngilizce eşdizimlilik sözlükleri olan Oxford Eşdizimlilik Sözlüğü, BBI İngilizce Eşdizimlilik Sözlüğü ve Collins Eşdizimlilik Sözlüğü ile karşılaştırılmıştır. TDK Türkçe Sözlük'ten basit rastlantısal örnekleme yöntemi ve iadeli seçim yoluyla sekiz madde başı seçilmiş ve bu madde başlarının içinde bulunan tüm sözcükler eşdizimli olup olmama durumlarına göre ele alınmıştır. Bu amaç doğrultusunda sözcükler ilk olarak eşdizimli sözcük, serbest sözcük birleşimi ve deyim olarak birbirinden ayrılmış sonra eşdizimli sözcükler kendi içerisinde üçlü eşdizimliler ve hafif eylemlerle kurulan eşdizimliler olarak belirlenmiştir.Eşdizimli sözcükler tezin ekler bölümünde TDK Türkçe Sözlük'te verildiği gibisunularak, serbest sözcük birleşimi ve deyimler eşdizimli sözcüklerin hemen altında gösterilmiştir. Ayrıca sözlükte yer almayan ancak eşdizimli olduğu belirlenen sözcükler eşdizimli sözcüklerin içinde `#` işaretiyle belirtilmiştir. Sonuç olarak, TDK Türkçe Sözlük'ün içinde yer alan ancak eşdizimlilik bilgileri verilmeyen sözcükler benzer özellikteki diğer Türkçe Sözlüklerdekive İngilizce Eşdizimlilik Sözlüklerindeki sözcüklerle karşılaştırılarak belirlenmeye çalışılmıştır.

In this dissertation, it was looked up in that whether collocations presented in Turkish Dictionaries and Turkish Dictionary of Turkish Language Society was analysed to determine how the collocations were presented in dictionary. Ötüken Turkish Dictionary and Big Misalli Turkish Dictionary were used with Turkish Dictionary of Turkish Language Society for the purpose of specifying collocations. These dictionaries were parallelled Oxford Collocations Dictionary, BBI Combinatory Dictionary of English and Collins Collocations Dictionary as an English Collocations Dictionary. Eight lexical entries were chosen from Turkish Dictionary of Turkish Language Society by way of simple random sampling method and reply selection process and all lexical items were examined with regard to if there were collocations or not. In accordance with this purpose, firstly, lexical items were uncoupled as collocations, free word combinations and idioms then collocations were specified as ternary collocations and collocations which consist of light verbs in itself. Collocations are presented as in Turkish Dictionary of Turkish Language Society in an appendix chapter of dissertation and free word combinations and idioms are showed right after collocations. Besides, lexical items which are not presented in dictionary but specified as collocations, were indicated with `#` mark inside of collocations. As a result, lexical items which are included in Turkish Dictionary of Turkish Language Society but their collocational information aren't included in this dictionary, were determined by being compared with Turkish dictionaries and English Collocations Dictionaries which have similar features.