Bursa yöresinde sığırların yemlerinde, içme sularında ve rumen içeriğinde nitrat, nitrit ve kanda methemoglobin düzeylerinin araştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmada sığırların beslenmesinde kullanılan yem ve yem hammaddeleri, içme sulan ve sığırların rumen içeriğinde nitrat, nitrit ve kanda methemoglobin düzeylerinin araştırılması, belirlenen nitrat ve nitrit düzeylerin hayvan ve insan sağlığı açısından taşıdığı risklerin irdelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada 119 yem ve yem hammaddesi, 28 içme suyu, 52 rumen içeriği ve 52 adet kan numunesi kullanıldı. Numuneler 28 sığır çiftliği, Veteriner Fakültesi Çiftliği ve Kliniklerinden sağlandı. Yem ve yem hammaddeleri, içme sulan ve rumen içeriklerindeki nitrat ve nitrit konsantrasyonlan, kan numunelerindeki methemoglobin düzeyi spektrofotometrik yöntemlerle ölçüldü. Nitrat ve nitrit konsantrasyonlan ölçüm birimi olarak nitrat azotu ve nitrit azotu kullanıldı. Numunelerde minimal ve maksimal olarak 0-1731.66 ppm nitrat, 0-11.11 ppm nitrit bulundu. En yüksek nitrat konsantrasyonu yoncada, nitrit konsantrasyonu ise buğday ve arpa şamam numunelerinde saptandı. Ortalama nitrat düzeyleri sığır süt yeminde 90.19±17.95, sığır besi yeminde 96.08±19.49, buzağı yeminde 69.62+23.55, buğday ve arpa samanında 210.06+55.35, yoncada 470.53+141.09, yulafta 330.86±198.53 ve çayır-mera otunda 50.87i26.44 ppm, içme suyunda ortalama 6.58+1.08 ppm nitrat ve 0.035İ0.018 nitrit belirlendi. Normal rasyonlarıyla beslenen 10 sağlıklı inekten, yemlemeden önce alman rumen içeriği numunelerinde ortalama nitrat ve nitrit düzeyleri sırasıyla 0.13İ0.01 ve 0.3Ü0.03 ppm, yemlemeden 2.5 saat sonra alman rumen içeriği numunelerinde 0.16i0.01 ppm ve 0.27+.0.06 ppm; yemlemeden 5 saat sonra alman rumen içeriği numunelerinde 0.16İ0.02 ppm ve 0.28i0.06 ppm; methemoglobin konsantrasyonlan yemlemeden önce %2.52i0.22, yemlemeden 2.5 saat sonra %2.04i0.12 ve yemlemeden 5 saat sonra %2.41i0.38 olarak tespit edildi. Tedavi amacıyla Veteriner Fakültesi Kliniklerine getirilen 22 sığırdan alman rumen içeriklerinde ortalama 10.06+0.07 ppm nitrat, 0.79±0.18 ppm nitrit ve kanda % 2.64±0.21 methemoglobin bulundu. Araştırmanın bulgularına göre, yem ve yem hammaddelerinde belirlenen nitrat ve nitritin sığırlarda akut bir zehirlenmeye yol açmayacak düzeylerde olduğu, ancak bazı numunelerin içerdiği nitrat ve nitrit miktarlarının subakut veya kronik bir zehirlenmeye yol açabileceği kanısına varıldı. İçme sularındaki nitrat ve nitrit düzeyleri hayvanların sağlığı açısından bir risk oluşturmamakla birlikte, numunelerin % 21'ndeki nitrat konsantrasyonu insanlar için belirtilen sınır değerleri aşmaktadır. Methemoglobin düzeyleri normal limitler içinde (%0-3) bulunmuştur. Organik ve özellikle inorganik gübrelerin tarımda bilinçsizce kullanımı ile kentsel ve endüstriyel atıkların kontrolsüz olarak çevreye bırakılması, Bursa yöresinde yem bittölerinin ve içme sularının nitrat içeriklerinde artışa yol açarak gelecekte önemli bir problem oluşturabilecektir. Anahtar kelimeler: Nitrat ve nitrit, Methemoglobin, Yem, îçme suyu, Sığır.

SUMMARY Research of Nitrate and Nitrite Levels in Feeds, Drinking Waters and Rumen Contents, and Methemoglobin Levels in the Blood Samples of the Cattle in Bursa Region. The aim of this study was to determine nitrate and nitrite levels of the feed and feedstuff, drinking water and rumen fluid samples, and methemoglobin levels in blood of cattle, and to discuss the probable risk of the detennined levels of the nitrates and the nitrites for animal and human health. The samples used in the study were 119 feed and feedstuff, 28 drinking water, 52 rumen fluid and 52 blood specimen. The samples were supplied from 28 cattle farms and cattle from Veterinary Faculty Farm and Clinics. Nitrate and the nitrite levels of feed, drinking water, rumen fluid, and the methemoglobin levels of blood samples were determined by spectrophotometric methods. The nitrate and nitrite concentrations were evaluated as nitrate nitrogen and nitrite nitrogen units. Minimal and maximal concentrations were found between 0 and 1731.66 ppm nitrates, and 0 and 11.11 ppm nitrites in the samples. The highest nitrate concentration was in alfalfa and nitrite in straw samples. The mean levels of nitrate as ppm were 90.19±17.95 in the dairy cattle concentrate feed; 96.08+19.49 in the beef cattle concentrate feed; 69.62+23.55 in the calf concentrate feed; 210.06+55.35 in the wheat and barley straw; 470.53±141.09 in the alfalfa; 330.86±198.53 in the oat; 50.87±26.44 in the pasture grass, and 6.58±1.08 ppm nitrate and 0.035±0.018 ppm nitrite in the drinking water. The mean levels of nitrate and nitrite as ppm in the rumen fluid samples of 10 healthy cows that feeding with with their normal ration were found to be 0.13+0.01 and 0.31±0.03 before feeding, 0.16±0.01 and 0.27±0.06 2.5 hours after, 0.16+0.02 and0.28±0.06 5 hours after feeding respectively; methemoglobin concentrations were 2.52±0.22% before feeding, 2.04+0.12% 2.5 hours after and 2.41±0.38% 5 hours after feeding in the blood samples. The mean levels of nitrates and nitrites as ppm, and methemoglobin obtained from 22 cattle brought for treatment to the Veterinary Faculty Clinics were 0.06+0.07, 0.79+0.18 in the rumen fluid and 2.64±0.21% in the blood samples respectively. It was concluded from the results that the nitrate and the nitrite levels found in the feeds and feedsruffs are not risky in respect to acute toxicity, however some of nitrate and nitrite concentrations of these samples can cause subacute or chronic toxicity in the animals. The nitrate and the nitrite in drinking waters do not have any risk for animal health, but some of drinking water samples have more nitrates than the tolerance limits for human health. The blood samples methemoglobin levels were found in the normal limits (0-3%). As a striking finding of the study, nitrate pollution of feed plants and well water in Bursa region may become an important problem in the future because of the uncontrolled use of organic and especially inorganic fertilizers, and poor management urban and industrial wastes. Key words: Nitrate and Nitrite, Methemoglobin, Feed, Drinking water, Cattle.