Yeni Zelanda ırkı tavşanların taze ve sulandırılmış spermalarının kimi spermatolojik özellikleri ve viabilitesi üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Tris+sitrik asit+glikoz veya früktoz sulandırıcısında 10°C'de 72 saat saklanan Beyaz Yeni Zelanda ırkı tavşan spermasında, spermatozoon viabilitesi ve morfolojik değikliklerin incelenmesi amaçlanmıştır. Dr. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi, Serum Üretim ve Deney Hayvanları Laboratuarı Şefliği, tavşan ünitesinde bulunan yaşlan 12-18 aylık, 10 adet Beyaz Yeni Zelanda ırkı tavşan araştırmada materyal olarak kullanıldı. Her tavşandan sun'i vajen ile iki günde bir olmak üzere toplam beş ejakülat alındı. Alman sperma örneklerinde sulandırılmadan önce ortalama sperma hacmi 0.37±0.02 mi, sperma pH'sı 7.72±0.04, spermatozoon yoğunluğu 287.20±13.73xl06/ml, spermatozoon motilitesi %81.30±0.92, eozin-nigrosin vital boyamada ölü spermatozoon oram %10.17±0.68, baş %4.98±0.38, orta kısım %9.01±0.65, kuyruk %13.69±1.60 ve toplam anormal spermatozoon oram %27.68±1.95 ve akrozom defektli spermatozoon oram %12.07±0.91 olarak saptandı. Tavşanlardan alman taze spermanın spermatolojik muayeneleri tamamlandıktan sonra eşit iki hacime bölünerek Tris-glikoz-sitrik asit ve Tris-früktoz-sitrik asit sulandırıcıları ile 1:10 (sperma: sulandırıcı) oranında sulandırıldı ve 10°C'de 72 saat süresince sperma örneklerinin viabiliteleri izlendi. Motilite, ölü-canlı spermatozoon oram, baş, orta kısım, kuyruğa ait ve toplam anormal spermatozoon oram, akrozom defektli spermatozoon oranlan sırasıyla Tris-glikoz- sitrik asit sulandırıcısı ile sulandırıldıktan sonra %77.50±1.20, %14.18±0.89, %5.62±0.45, %8.84±0.51, %13.17±1.17, %27.63±1.62 ve %15.36±0.94; 24. saatte %51.70±1.27, %18.51±1.66, %6.06±0.42, %9.24±0.64, %13.00±1.23, %28.32±1.73 ve %16.81±1.04; 48. saatte %41.60±1.16, %19.42±1.29, %6.72±0.49, %10.34±0.71, %13.93±1.24, 30.99±1.93 ve %18.76cfcl.ll; ve 72. saatte ise %29.00±1.09, %20.57±1.13, %7.51±0.49, %12.26±0.96, %14.28±1.21, %34.06±2.25 ve %21.20±1.08 olarak saptandı. Anılan spermatolojik özellikler Tris-früktoz-sitrik asit sulandırıcısı ile sulandırıldıktan sonra da yine sırasıyla %74.8±1.58, %14.04±1.01, %6.70±0.45, %9.56±0.63, %13.00±1.33, 29.27Ü.78 ve %16.26±0.93; 24. saatte %52.70±1.63, %16.93±1.26, %7.02±0.50, %10.22±0.68, %14.67±1.52, 31.93±2.27 ve %17.55±0.89; 48. saatte %40.60±1.22, %17.83±0.80, %7.35±0.51, %11.03±0.71, %14.23±1.20, 32.62±1.85 ve %17.97±0.85; ve 72. saatte ise %28.50±1.23, %19.36±1.00, %7.69±0.51, %11.76±0.70, %16.24±1.40, 35.69±2.12 ve %20.23±1.00 olarak bulundu. nİstatistiksel açıdan taze spermanın Tris-glikoz-sitrik asit ve Tris-früktoz-sitrik asit sulandırıcıları ile sulandırılıp 10°C'de 72. saate kadar saklanmasıyla saptanan spermatolojik özelliklerindeki zamana göre meydana gelen farklılıklar, her iki sulandırıcı için de kuyruğa ait anormal spermatozoon oram hariç önemli bulundu (P<0,05). Saptanan spermatolojik özellikler açısından iki sulandırıcı arasındaki farkların ise istatistiksel olarak bir önem taşımadığı saptandı (P>0,05). Sonuç olarak, tavşan spermasının kısa süreli saklanmasında Tris+sitrik asit sulandırıcısına enerji kaynağı olarak glikoz veya früktozun kullanılabileceği kanısına varıldı. Anahtar Kelimeler: Tavşan, Sperma, Tris, Früktoz, Glikoz, Viabilite. III

SUMMARY Studies on Some Spermatological Characteristics and Viability of Fresh and Diluted Sperms of White New Zealand Rabbits The aim of this study was to examine the spermatozoon viability and morphological changes in the semen from White New Zealand rabbits, diluted in Tris+glucose+citric acid and Tris+fructose+citric acid and kept at 10°C for 72 hours. Twelve to eighteen months old 10 White New Zealand rabbits, bred in Dr. Refik Saydam Hıfzıssıhha Center Serum Production and Experimental Animal's Laboratory Chieftancy, were used as materials. Totally five ejaculates were collected from each rabbit every other day by means of an artificial vagina. The average values of volume, pH, spermatozoa concentration, motility, dead spermatozoa rate, in eosin-nigrosin vital staining head, middle piece, tail abnormalities, total abnormal spermatozoa and acrosome defected spermatozoa rates for fresh semen were determined 0.37±0.02 ml, 7.72±0.04, 287.20±13.73xl06/ml, 81.30±0.92%, 10.17±0.68%, 4.98±0.38%, 9.01±0.65%, 13.69±1.60%, 27.68±1.95% and 12.07±0.91%, respectively. After spermatological examination, fresh semen samples were divided into two aqual volumes and were diluted in Tris-glucose-citric acid and Tris-fructose-citric acid extenders at 1 :10 ratio at 35°C. Diluted semen samples were cooled to 10°C and examined for viability up to 72 hours at 24 hours intervals. Averages of motility, dead spermatozoa rate, head, middle piece, tail abnormalities, total abnormal spermatozoa rate and abnormal acrosome rate were found as 77.50±1.20%, 14.18±0.89%, 5.62±0.45%, 8.84±0.51%, 13.17±1.17%, 27.63±1.62%, 15.36±0.94% just after dilution; 51.70±1.27%, 18.51±1.66%, 6.06±0.42%, 9.24±0.64%, 13.00±1.23%, 28.32±1.73%, 16.81±1.04% after 24 hourse; 41.60±1.16%, 19.42±1.29%, 6.72±0.49%, 10.34±0.71%, 13.93±1.24%, 30.99±1.93%, 18.76±1.11% after 48. hours and 29.00±1.09%, 20.57±1.13%, 7.51±0.49%, 12.26±0.96%, 14.28±1.21%, 34.06±2.25%, 21.20±1.08% after 72. hours, after diluting in Tris-glucose-citric acid extender, respectively. The same averages after diluting in Tris-fructose-citric acid extender were determined as 74.8±1.58%, 14.04±1.01%, 6.70±0.45%, 9.56±0.63%, 13.00±1.33%, 29.27±1.78%, 16.26±0.93%just after dilution; 52.70±1.63%, 16.93±1.26%, 7.02±0.50%, 10.22±0.68%, 14.67±1.52%, 31.93±2.27%, 17.55±0.89% after 24 hours; 40.60±1.22%, rv17.83±0.80%, 7.35±0.51%, 11.03±0.71%, 14.23±1.20%, 32.62±1.85%, 17.97±0.85% after 48. hours and28.50±1.23%, 19.36±1.00%, 7.69±0.51%, 11.76±0.70%, 16.24±1.40%, 35.69±2.12%, 20.23±1.00% after72. hours, respectively. There was statiscally significant (p<0.05) difference between the two extenders after storing for 72 hours at 10°C except the tail abnormalites. The difference between the two extenders for spermatological characteristics was not found statistically significant (p>0.05). In conclusion, it is suggested that glucose or fructose can be used as an energy source for the Tris-citric acid extender for the short time storage of rabbit semen. Key Words: Rabbit, Semen, Tris, Glucose, Fructose, Viability. V