İzmir Su Şirketi`nin kuruluşu ve faaliyetleri (1893-1944)

Abstract

Tüm dünyada değişim ve gelişim yüzyılı olan 19. yüzyıl, Sanayi Devrimi ile birlikte Osmanlı Devleti'ne de yayılmaya başlayan Avrupa kapitalizminin temel öğelerinden biri olan `tüketim`i de beraberinde getirdi. Bu tüketim, bazı kamusal mal ve hizmetlere karşı gereksinimleri hızla artırdı ve kentleşmeyi hızlandırdı.Osmanlı Devleti'nin en önemli liman kentlerinden biri olan İzmir'in bu dönemdeki su ihtiyacı, devlet ve yerel yönetimler tarafından karşılanamadı. 1893 yılında imtiyaz sözleşmesinin imzalanması ile birlikte şehre suyu ulaştıran şirket, ucuz tarifelerle ve fazla tüketimi özendirerek kullanımı artırmaya çalıştı. Şirket, bir taraftan fazla tüketimi artırdı ve kazancını fazlalaştırdı. Ancak ücretsiz su verme mecburiyetinde bulunduğu kurum sayısının artması ve bu kurumların fazla su sarfiyatı şirketin kazancına aksi yönde bir etkide bulundu.Günümüzde belediyelerin temel görevleri arasında yer alan şehirlerin su ihtiyacını temine yönelik hizmetlerinde bazı sorunlarla karşılaşıldığı bilinmektedir. Bu çalışmada, tarihî bağlamda İzmir şehri özelinde mahallî idarelerin, şehirlerin su ihtiyacını temine yönelik uygulamaları ve bu uygulamaların sonuçları ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır.Bu sebeple özel sektör aracılığıyla gerçekleştirilen Su Şirketi'nin kuruluşunu ve gelişimini ele almak bu çalışmanın temel motivasyonunu oluşturmaktadır. Çalışmada, şirketin devlete devrine kadar geçen süreç, yabancı sermaye bağlamında ele alınmakta, İzmir örneğinde kamusal bir hizmetin (su temini ve dağıtımının) ne şekilde idare edildiği ve bunun şehre olan katkıları saptanmaya çalışılmaktadır.Anahtar Sözcükler Su, İzmir, Yabancı Sermaye, İzmir Su Şirketi, Şirketleşme, Kamu Kuruluşu, Altyapı Sorunları, İzmir'de Belediye, Kamu Hizmeti, İmtiyaz.

The 19th century was the period of alterations and progress. One of the key elements of European Capitalism that started to spread into the Ottoman Empire also together with the industrial revolution was the ''consumption''. That consumption increased the needs for some public goods and services very quickly and accelerated the urbanisation.The state and the local authorities could not meet the water requirement of Izmir, which was one of the most important ports of the Ottoman Empire, for those days. Together with the sıgnature of the concession agreement in 1893, the company that brought the water to the city tried to increase the consumption with apexes and encouraging overconsumption. The company gained profit by increasing the consumption. But the increase in the number of institutions that were supplied water for nothing compulsorily and their extra water consumption affected the company profit adversely. It is known that some problems are encountered in the services while supplying water for cities, which is among the primary duties of municipalities. In this study, we are trying to bring out the applications and the results of those applications tried by the local administrations directed to provide water for the cities being specific to the city of Izmir. Because of that reason, to deal with the formation and development of the Water Company established over private sector makes up the basic motivation of this study. In the study, the process till the transfer of the company to the government is being handled as the foreign capital investments, and, in the example of Izmir, we are trying to detect the way of administration in a public service (supplying and distributing water) and its support to the city.Key Words Water, Izmir, Foreign Capital, Izmir Water Company, Establishment of a Legal Corporation, Public Corporation, Basis Problems, Municipality in Izmir, Public Service, Privilege.