3-6 yaş çocuklarına yönelik hazırlanan hikâye ve masal kitaplarındaki değerlerin incelenmesi

Abstract

Bu araştırma 3-6 yaş çocuklarına yönelik hazırlanan hikâye ve masal kitaplarında hangi değerlere ne kadar yer verildiğini tespit etmeyi amaçlamıştır. Araştırmada nitel model ve bu modelin yöntemlerinden olan içerik analizi kullanılmıştır. Bu araştırmada iki farklı veri toplama aracından yararlanılmıştır. Bu araçlar, yarı yapılandırılmış görüşme formu, çocuk hikâyeleri ve masallarıdır. Araştırmanın çalışma grubunda 710 çocuk, 192 ebeveyn ve 50 öğretmen ile 52 adet hikâye ve masal kitabı yer almaktadır.Çocuk, ebeveyn ve öğretmenlerin tercihleri doğrultusunda belirlenen 52 adet hikâye ve masal kitabı içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Analizden önce kitaplarda yer alabileceği tahmin edilen 20 değer belirlenmiştir. Bu değerler UNESCO Değer Listesi, Yaşayan Değerler Listesi ve Rokeach'ın Değer Sınıflandırması arasından seçilmiştir.Çocukların hikâye ve masallarda geçen değerleri fark edip etmediklerini tespit etmek amacıyla 8 çocukla görüşme yapılmıştır. Görüşmelerde ilk önce içerisinde açık şekilde değerlere vurgu yapan bir hikâye ile dünya klasiklerinden olan bir masal seçilmiş ve 8 çocuğa tek tek önce hikâye, bir gün sonra ise masal okunmuştur. Her okunan kitabın ardından hikâye ve masalla ilgili açık uçlu sorular sorularak `Çocuklar hikâye ve masallarda geçen örtük ya da açık değerleri fark edebilmekte midir?` sorusuna cevap aranmıştır.Araştırma sonucunda; 3-6 yaşa yönelik hazırlanan hikâye ve masal kitaplarında en fazla mutluluk, en az ise barış, dayanışma, dürüstlük değerlerine yer verildiği, vatanseverlik değerine ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Kitaplarda nezaket, estetik, arkadaşlık, temizlik ve yardımseverlik değeri sıkça vurgulanırken, alçak gönüllülük, hoşgörü, misafirperverlik ve saygı değerleri oldukça az vurgulandığı görülmüştür.Çocukların ve ebeveynlerin tercih ettiği kitaplarda en fazla estetik değerine, öğretmenlerin tercih ettiği kitaplarda ise en fazla mutluluk değerine vurgu yapılmıştır.Araştırmanın diğer bir sonucuna göre; genel olarak çocuklar kendilerine okunan hikâye ve masaldaki açık değerleri kolaylıkla ifade ederken, örtük değerleri sorulan soru ve ipuçları sonucunda fark edebilmişlerdir. Araştırmaya katılan çocukların bazıları örtük değerleri hiç ifade edememiştir.Araştırmanın sonuçlarının, okul öncesi dönem olan 3-6 yaş çocukları için hazırlanacak masal ve hikâye kitaplarının içerikleri oluşturulurken yazarlara, kitap tercihlerinde öğretmen ve ebeveynlere katkı sağlaması beklenmektedir.Anahtar Kelimeler: Okul öncesinde değerler, çocuk kitapları, hikâye, masal

This study aims to determine which values to what extent are allowed in the story and tale books that are prepared for 3-6 year old children. For this study, qualitative model, and the method of this model; content analysis is applied. Two different data collection tools are used in this study. These tools are semi-structured interview forms, child stories and tales. The study group of the research is composed of 710 children, 192 parents, 50 teachers and 52 story and tale books.Based on the preferences of children, parents and teachers, 52 story and tale books were determined and content analysis was administered. Before the analysis, 20 values estimated to underline in the books are stated. These values are chosen from UNESCO Value List, Living Values List and Rokeach Value Classification.8 children were interviewed in order to determine whether they notice the values in story and tale books or not. In the interview, firstly; a story that emphasizes the values explicitly and a tale of world classics are chosen, and then the story was read to 8 children one by one. Then, a day later; the tale is read at the same technique. After reading each book, open-ended questions about story and tale are asked and the answer of the question `Are the children aware of the implicit or explicit values that exist in stories and tales?` is sought.As a result of the research; it is understood that story and tale books prepared for 3-6 year old children, stress mostly the values of happiness; at least the peace, solidarity and honesty. However, patriotic value doesn't take place among these values. Whereas kindness, aesthetics, friendship, cleanness and helpfulness values are emphasized frequently; humility, tolerance, hospitality and respect values are emphasized rarely.While aesthetic value is emphasized mostly in the books that preferred by children and parents; happiness is mostly emphasized in the books that preferred by teachers.As for another result of the research, children mostly express explicit values easily from the story and tale books read to them. However, they could differentiate the implicit values after asking questions and giving hints. Some of the children at this research could never express implicit values.The results of the research are expected to contribute to authors while preparing the content of the story and tale books for the preschool ages 3-6 year old children, and also to teachers and parents for their book preferences .Key Words: Values in the Pre-School, Children Books, Story, Tale.