Hakkari vilayetinin sosyo-iktisadi ve siyasi yapısı (1923-1960)

Abstract

Farklı kültürlerin kesişim noktasında bulunan ve İran ve Irak gibi iki ülkeye sınır olan Hakkari her dönem önemini korumuştur. Coğrafi özellikleri sayesinde Türkiye'nin batı bölgeleriyle entegre olamayıp kapalı bir kutu şeklinde kalmıştır. Kapalı bir kutu şeklinde kalması ve diğer kültürlerden etkilenmemiş olması Hakkari'nin kültürel özelliklerini günümüze kadar korumasını sağlamıştır.Hakkari Osmanlı döneminde kendine has idaresi olan yerlerden biridir. İran tehlikesine karşı Osmanlı Hakkari'yi müstakil vilayetlerden biri yapmıştır. Cumhuriyet döneminde Hakkari bir ara Van'a bağlı bir kaza haline getirilmiş olsa da iki ülkeye sınır olması önemini artırmış ve tekrar vilayet konumuna getirilmiştir.Farklı etnik unsurları içerisinde yaşatan Hakkari, emperyalist güçlerin hedefinde olmuştur. O nedenledir ki, yüzyıllarca birlikte yaşayan halklar birbirine düşman hale getirilmiştir. Emperyalist güçlerin hedefinde ise petrol vardır.Yeni kurulan Cumhuriyet ile birlikte yeni devlet düzenine geçme çabaları hızlı bir şekilde kendini göstermiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında bu düzene karşı gelen ayrılıkçı kesimler devlete karşı ayaklanmışlardır. Bu ayaklanmaların bastırılması için çıkartılan kanunlar ise Doğu bölgesindeki insanların batıya sürülmesi şeklinde olmuştur. Doğu Anadolu bölgesindeki ayaklanmaların sonlandırılması ve bölgenin gelişimini hızlandıracak bir takım yatırımların gerçekleştirilmesi için devlet olanca gücüyle çalışmıştır. Yenilikçi hamleler ise eğitimli kadroların eksikliği nedeniyle tam anlamıyla gerçekleştirilememiştir. Devlet kurumları Hakkari'de hiçbir zaman tam olarak çalışmamıştır.Hakkari'nin zorlu coğrafi yapısı bayındırlık faaliyetlerinin gerçekleşmesini engellemiştir. Ulaşım sorunu Hakkari'nin hem iktisadi yönden gelişimini olumsuz etkilemiş hem de eğitim ve sağlık yönünden halkın sıkıntılar yaşamasına neden olmuştur. Arazi yapısı halkın geçim kaynaklarını belirlemede de önemli faktör olmuştur. Hakkari'nin yüksek rakıma sahip olması tarımdan ziyade hayvancılığının gelişmesini sağlamıştır. İki ülkeye de sınır olması kaçakçılığın yaygınlaşmasını ve halkın kolay yoldan para kazanma hırsını yaratmıştır. Anahtar Kelimeler: Hakkari, İran, Irak, Emperyalist, Petrol, Sınır

Hakkari situated in crossroads of different cultures not far from the Iraqi and Iranian borders kept its importance in every period of time. Owing to its geographical situation this town couldn't integrate with the other western cities and rested like a closed box. Because of the fact that this town stayed like a closed box it kept its cultural characteristics until now. Hakkari isn't one of the places which had its own administration during the Ottoman Empire. Against a Persian threat, the ottomans rendered Hakkari a very peculiar province. During a course of time, it became a district based upon Van, another nearby town but Hakkari's special geopolitical situation, namely, due to its proximity to the two towns mentioned just before made it a province once again.Hakkari accommodating the divers factors within It's boundaries has always been a target by the imperialist powers. Thus, the peoples who lived I'm perfect harmony with each other for years were set against one another. The reason of this felony thruster by the imperialist powers has always been the oil! With the foundation of the young Turkish Republic the new attempts were made swiftly in order to put Hakkari in a new political state order.. During the early periods of the republic some separatist factors who were against this new upheaval rose up against the government. To squelch these uprisings the governed applied a polyurethane of immigration by sending the inhabitants of this province to the other wester region of the country. The state made a big hustle to hinder other uprisings the more so as it wanted to develop the eastern regions. But the state was unable to perform reformist actions by lack of skilled teams. What's more the geographic situation Transport difficulties and communication shortages affects negatively this province. Its hard geographical situation was a big handicap for housing facilities. That's why Hakkari was unable to develop itself as far as the educational and the healthcare systems are concerned. Its rugged landscape and sharp mountains made it difficult for the inhabitants to make a living. Anyways its high altitude gave a chance to Hakkari for animal raising rather than the agricultural occupation. Its proximity as being near the two countries favored smuggling too to earn easy money.Keywords: Hakkari, Iranian, Iraq, imperialist, patrol, border.