Sosyal bilgiler derslerinde bir öğrenme ve öğretme yöntemi olarak sözlü tarih

Abstract

Türkiye'de 1990'lı yıllardan itibaren tanınmaya başlamıştır. Ayrıca dünyada eğitim alanında yoğun bir şekilde kullanılmasına rağmen Türkiye'de 2005 yılında öğretim programlarının yapılandırmacı yaklaşıma göre düzenlenmesinden sonra eğitim alanında çalışmalar yapılmıştır. Öte yandan 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı'nda sözlü tarih bir yöntem olarak önerilmiş ve faydalarından bahsedilmiştir. Ancak sözlü tarih çalışmalarının nasıl yapılacağına dair örneklere, yönerge ya da kılavuza yer verilmemiş, aynı zamanda herhangi bir kaynağa da atıfta bulunulmamıştır. Benzer şekilde konuyla ilgili yapılan çalışmalarda da sözlü tarihin yararlarına, önemine ve özelliklerine değinilmesine rağmen öğretmenlere rehber olacak bir yönerge, kılavuz ya da sözlü tarihin kullanımına dair örnek uygulamaların önerilmediği görülmüştür. Buradan hareketle bu tezin amacı, sosyal bilgiler derslerinde bir öğrenme ve öğretme yöntemi olarak sözlü tarihin uygulamasını yapmak, uygulama ilkelerini belirlemek, yapılan çalışmalarla ilgili olarak öğrencilerin ve sosyal bilgiler öğretmeninin görüşlerini ortaya çıkarmak ve bu tecrübelerden yararlanarak sosyal bilgiler ve tarih öğretmenlerinin kullanabileceği bir Sözlü Tarih Uygulama Kılavuzu hazırlamak olarak tayin edilmiştir. Pilot Uygulama ve Asıl Uygulama aşamalarını içeren bu tez çalışması kapsamında öğrenciler, Asıl Uygulama sürecinde 2005 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı'nda yer alan Elektronik Yüzyıl ünitesinin `İlerlemenin Sonu Yok` adlı konu üzerine sözlü tarih çalışmaları yapmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden keşfedici araştırma modeline göre yapılmıştır. Amaçlı örneklem tekniklerinden kolay ulaşılabilir örneklem tekniğine göre seçilen çalışma grubunu 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Uşak ili Merkez İlçesi Karaağaç Ortaokulu'nda öğrenim gören 20 (13 kız, 7 erkek) 6. sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Çalışmada veri üretmek için tamamı araştırmacı tarafından hazırlanan Veli Bilgilendirme Formu, Odak Grup Görüşme Formu, Öğretmen Görüşmesi Formu, Öğrencilerin Sözlü Tarih Raporları, Öğrencilerin Sözlü Tarih Çalışmasını Değerlendirme Formu ve Araştırmacı (Gözlem) Notları kullanılmıştır. Toplanan veriler hem betimsel olarak değerlendirilmiş hem de içerik analizine tabii tutulmuştur. Değerlendirmeler sonunda öğrencilerin görüşme tekniklerini öğrendikleri, görüşmelerini analiz etmeyi, yorumlamayı, sözlü tarih raporu yazmayı öğrendikleri ve sorumluluk bilinçlerinin geliştiği görülmüştür. Bununla birlikte hem öğrenciler hem de sosyal bilgiler öğretmeni sözlü tarihi yararlı bir öğrenme ve öğretme yöntemi olduğunu gördükleri tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmaya katılan öğrenciler, sözlü tarih çalışmasında bulunmaktan keyif almalarına rağmen sürecin daha kısa olması gerektiğine vurgu yapmışlardır. Bunlarla birlikte sözlü tarih çalışması, öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirmekle birlikte sözlü tarih raporu yazma, kaygıları yenme ve özgüven kazanma, değişim ve sürekliliği algılama yaşanılan şehrin yerel tarihin öğrenme gibi önemli katkıları olmuştur. Benzer şekilde sosyal bilgiler öğretmeni de sözlü tarihin etkili bir yöntem olduğunu, öğrencilerin iletişim becerilerini, bilimsel araştırma yapma, sorumluluk alma, birlikte öğrenme ve proje yapma gibi becerileri kazandıklarını gözlemiştir. Bunun yanı sıra sözlü tarihin öğretimi sırasında öğretmenlerin öğrencilere sürekli olarak rehberlik etmesi ve ailelerle iyi bir iletişim kurmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak bu tecrübeler ve görüşler birleştirilerek sosyal bilgiler ve tarih öğretmenleri için `Sözlü Tarih Uygulama Kılavuzu` hazırlanmış ve ekte sunulmuştur.

Oral history makes people the subject of history by recording people's life stories. Oral history has been used as a data collection tool in particularly history and in many other fields; it has been used as a teaching method in many countries such the UK and the USA for a long time. In addition, oral history studies, which are used intensively in the field of education, were conducted after the curriculum changes had been made according to constructivist approach in 2005. As a matter of fact, oral history was proposed as a method in 2005 Social Studies Curriculum and its benefits were examined in detail. However, there are no examples, guidelines or instructions on how to conduct oral history studies. Similarly, in related studies conducted in the literature, it has been found that no guidelines, instruction or sample implementation forms are recommended to guide teachers, although its benefits, significance, and characteristics have been addressed. In this respect, the aim of this dissertation is to carry out the implementation of oral history method, which is regarded as a teaching and learning method, determine the principles of the oral history implementation, unearth the students and teachers' opinions about the use of oral history practices, and prepare an Oral History Implementation Instruction for social studies and history teachers to apply oral history method. Within the scope of the dissertation, which includes Pilot and Main Implementation, students made oral history studies on `There is No End to Progression` (İlerlemenin Sonu Yok) which is a topic of Social Studies Curriculum. The study was conducted according to the exploratory research model which is a qualitative research method. The working group which was chosen according to the opportunistic sampling technique were consisted of 20 (13 girls, 7 boys) 6th-grade students who were studying in Central District of Karaağaç Middle School in Uşak province in 2014-2015 Spring term. In this study, as data collection tools Evaluation Form for Student's Oral History Studies, Parent Informing Form, Focus Group Interview Form, Teacher Interview Form, Student's Oral History Reports and Researcher's (Observation) Notes were used in order to generate and gather data, and these forms are developed by the researcher. Both descriptive and content analyses were used for data analysis. After data analysis, several themes which are beneficial both for students and social studies teacher were emerged after the implementation of oral history method with secondary schools students. Data analysis shows that oral history is a useful learning and teaching method that can be used in social studies courses. Students, who participate in the study, state that they enjoy being in the oral history study, but they expect shorter period of study. In addition, they express significant contributions of oral history study such as improving communication skills, becoming an entrepreneur, writing an oral history report, defeating fears and gaining and improving self-confidence and learning local history of the city in which they live. Similarly, the social studies teacher says that oral history is an effective method and students acquired variety of skills such as communication skills, scientific research, taking responsibility, collaborative learning and projecting. In addition, it is concluded that it is necessary for teachers to constantly guide students and communicate well with families during an oral history study. Consequently, an `Oral History Implementation Instruction` was developed for social studies and history teachers and it is presented in the Appendix.