Kubadabad Sarayı çinilerinde antropomorfik motifler ve özgün yorumları

Abstract

Anadolu Selçuklu Dönemi'ne ait Kubad-Abad Sarayı, 1235-1236 yılları arasında Alaaddin Keykubad tarafından Konya'ya inşa edilmiştir.Saray çinileri, sekiz köşeli yıldız ve haç şeklindeki geçme düzenlemeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Yüzey bezemelerinde insan ve hayvan figürleri, bitkisel ve geometrik motifler ve yazı kullanımının yanı sıra antropomorfik motifler de yer almaktadır.Figüratif motifler arasında ilk olarak ele alınan insan figürlü çiniler, Asya kökenli özellikler yansıtmaktadır.Farklı duruşları sergileyen bu çiniler, oturan ve ayakta insan figürleri, portreler ve diğer insan figürleri olarak dört kategoride incelenmiştir.Vahşi ve evcil hayvanlar, çeşitli kuşlar ve efsanevi yaratıklar, Kubad-Abad sarayında yerini alan bir diğer kategoridir.Bu doğrultuda saray bezemelerinde de görülen vahşi hayvanlar ve efsanevi yaratıklar birçok farklı anlam için kullanılmıştır.Çinilerde genellikle hayvan figürleri ile birlikte kullanılan bitkisel bezemeler arasında ise palmet, lotus, nar, haşhaş, rumi, hayat ağacı motifleri yer almaktadır. Sarayın çinilerinde gerek düzenlemelerde, gerekse bezeme olarak kendini gösteren geometrik motifler, rozetler ve madalyonların da anlamlarına dair teoriler bulunmaktadır. Bu bezelemelere ait örnekler genellikle, sonsuzluk ve astronomi ile ilişkilendirilmektedir.Selçuklu süsleme sanatında yer alan yazı öğesi de, saray çinilerinde ikincil bir motif olarak kullanılan bir bezeme öğesi olarak karşımıza çıkmaktadır.Kubad-Abad Sarayı'nı süsleyen en ilginç grubu ise antropomorfik motifler oluşturmaktadır.Yunanca biçim ve insan kelimelerinden türetilmiş antropomorfizme dair saray çinilerinde yer alan örnekler, Hüma Kuşu, Güneş motifi ve Sfenks başlıkları altında incelenmiştir.Farklı duruşlarıyla saray çinilerinde yerini alan kadın başlı, kuş gövdeli Hüma kuşu (Harpi Siren) figürünün tek başına ve çeşitli bezemelerle kullanıldığı örnekler incelenmiştir.Diğer bir antropomorfik motif olan güneş motifi ise, sahip olduğu çok çeşitli coğrafya ve kültür etkileşimleriyle ele alınmıştır.Kanatlı aslan gövdeli, insan başlı Sfenks figürü de sahip olduğu farklı inanışlarına dair araştırmalarla bu insansı motifler grubu içerisinde yer almıştır.İkonografik araştırma sonucunda, bu gizemli, insansı motifler, efsanevi pek çok hikâyenin kahramanları olmalıdır.

The Kubad-Abad Palace belonging to the Anatolian Seljuk Period was built in Konya by Alaaddin Keykubad between 1235-1236.Palace tiles appear as eight-pointed star and cross-shaped crossing compositions. In addition to using human and animal figures, plant and geometric motifs and writing, surface anthropomorphic motifs are also included.Among the figurative motifs, tiles with human figurative are reflecting Asian features.These tiles, exhibiting different postures, were studied in four categories as sitting and standing human figures, portraits and other human figures.Wild animals and pets, various birds and fabulous animals are another category at the Kubad-Abad Palace.In this direction, figures of palace ornaments which are wild animals and fabulous animals, have been used for many meanings.There are palmets, lotus, pomegranate, poppy, rumi and life tree motifs among the herbal beads commonly used with animal figures in Turkish tiles.There are theories about the meanings of geometric motifs, badges and medallions which show themselves both as compositions and ornaments in palace tiles. The examples of these ornaments are often associated with infinity and astronomy.The writing element of the Seljuk ornamentation art comes out as a symbolic element used as a secondary motif in the palace tiles.The most interesting group that decorates the Kubad-Abad Palace is anthropomorphic motifs.The examples in the palace tiles about anthropomorphism derived from Greek forms and human words have been examined under the heading of Hüma Bird, Sun motif and Sphinx.The examples of stand-alone and along various ornaments of female headed, bird bodied Hüma figure, which appears with various postures in palace tiles have been examined.Another anthropomorphic motif, the solar motif, is handled in a wide variety of geographical and cultural interactions.The human headed Sphinx with winged lion body, has also been included in this group of humanoid figures,with researches about various beliefs.As a result of iconographic research, these mysterious, humanistic motifs can be seen as the heroes of many legendary stories.