Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan belgelere göre Uşak halısı

Abstract

Uşak halıları Türk halıcılık sanatının en bilinen ve en önemli bir parçasıdır. Orta Asyada Pazırık halısıyla doğup Türkistan'da gelişen Türk halıcılık sanatı; Anadolu'ya Büyük Selçuklu devleti ile birlikte girmiş, onu izleyen Anadolu Selçuklu Devleti ve ardından da 16. yy. da Osmanlı Devleti dönemlerinde en görkemli eserlerini üretmiştir. Uşak halılarının ünü dünyaya yayılmış hatta yabancı ünlü ressamlar tarafından resmedilmişlerdir. Osmanlı döneminde, kumaş ve bez dokumalar ile birlikte Uşak halılarına artan talepler üzerine devletin en önemli ihracat kalemlerinden birisi halıcılık olmuştur. Uşak halıları kendi içinde motif ve kompozisyon özelliklerine göre gruplara ayrılmaktadır. Oldukça büyük boyutlarda dokunan Uşak halıları, o dönemlerde saray ve camiler için yapılmıştır. Yaptığımız araştırmalar sonucunda Uşak halıcılığı üzerine Osmanlı arşivi kayıtlarına pek az başvurulduğunu ve bu konu üzerinde az çalışmalar yapıldığını gördük. Tezimizde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki belgeler incelenmiş; Uşak çevresinde halı dokumacılığı, yurtdışından gelen halı tüccarlarının artan taleplerini karşılamak için Uşakta iplik fabrikalarının kurulması, iş imkânlarının artması, halı ihracatı ve şehirde makinalaşmaya karşı halkın mücadelesi konularına değinilmiş ve belgelerin okunması sonucunda ortaya çıkan bilgiler değerlendirilmiştir.

Uşak carpet is the most known and most important part of Turkish carpet art. Turkish carpet art, which started in the Middle Asia with Pazırık carpets and improved in Turkistan came to the Anatolia with The Seljuk Empire. The most magnificent artifacts were produced in the subsequent Anatolian Seljuk Empire and Ottoman Empire periods in the 16th century. Uşak Carpet's reputation spread throughout the world and even depicted by famous painters. Uşak Carpet became one of the most important export products of the state upon increasing demand together with fabric and cloth weaving during the Ottoman Empire period. Usak carpets are divided into groups according to their motif and composition characteristics. Uşak carpets woven in very large sizes were made for mosques and palaces. As a result of our research, we have seen that Usak carpentry has been applied barely to the Ottoman archive records and studies have been done too few on this subject.In our thesis, the documents in the Department of Ottoman Archives are examined and Carpet weawing in Uşak, establishment of spinning mills for increased demand of carpet traders coming from abroad,increased employment opportunities, carpet exports, the reaction of the people against the mechanization titles was evaluated as a result of reading the documents.