Uygur halk destanlarının tipolojisi

Abstract

Uygur halk edebiyatında önemli bir yer tutan ve onların milli hafızalarını oluşturan destanlar, Uygur Türklerinin son birkaç yüz yıllık siyasal ve toplumsal tarihine tutulmuş bir ayna gibidir. Destanlar, ait oldukları toplumun sosyal, kültürel, dini ve siyasi unsurlarını barındırmaları bakımından da ayrıca değer taşır. Destanda yer alan tipler de bu unsurları yansıtması bakımından önemlidir. Çünkü tipler toplumdan bağımsız olarak düşünülemez. Tespit edilen tiplerde Uygurların tiplere nasıl bir anlam yüklediklerini, hangi konuma yerleştirdiklerini anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu amaçla destanlardaki tipleri belirlemek için de tipoloji yöntemi uygulanmıştır.Bu çalışma, giriş dâhil dört bölümden ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Uygurların destancılık geleneği, tip ve tipoloji kavramları, epizot şemaları hakkında bilgi verilip çalışmamızın epizot şeması gösterilmiştir. Tezin amacı, kapsamı ve yöntemi de bu bölümde yer almıştır.Birinci bölümde, Uygur halk destanlarının epizotlarına göre özetlerine yer verilmiştir.İkinci bölümde, Uygur halk destanlarında tespit edilen tipler on iki başlık altında incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Uygur halk destanlarının epizot ve motif yapısı oluşturulup tespit edilen tiplerin özellikleri verilmiştir.Sonuç bölümünde, çalışmamızın genel bir değerlendirilmesi verilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda tipler, eski Türk kültürü özelliklerini yansıtmakla beraber İslamiyet'in etkisi altında yeni özellikler de kazanmıştır. Bu tipler daha realistik özellikler göstermektedirler.Bu tez çalışması kaynakça ile sona ermektedir.

The epics which hold an important place in Uighur folk literature and make up the national memory of Uighur are like a mirror held up to the last few hundred years of political and social history of Uighur Turkish. Epics also are value as homing the social, cultural, religious and political elements of the society which they are belong to. The types are important for reflecting these elements. Because they can not be considered independently from society. Detected types also they will help you to understand how the Uighurs place their sense on the types and position placed on them. For this purpose, typlogy method was applied in order to determine the types in examined epics.This study consists of an introduction, four main chaptersand the conclusion. In the introduction, The episode diagram of our study is shown whether gave information about epic tradition of Uighur Turks, type and typology definitions, the episode diagrams. The purpose, scope and method of the thesis are also included in this chapter.In the first chapter, episodes of Uighur folk epics are summarized.In the second chapter, the types detected are examined under twelve titles in Uihgur folk epicIn the third chapter, episode and motif structures of the selected epics are formed and the characteristics of the identified types are determined. In conclusion chapter, a general evaluation of our study is given. As a result of this evaluation types reflect the characteristics of the old Turkish culture and have also gained new features under the influence of Islam. Generally, these types show more realistic features. This thesis study ends with a bibliography.