Sosyal bilgiler öğretimi bağlamında tarihi mekânlar ve müze ile eğitim etkinliklerinin geliştirilmesi ve uygulanması: Manisa ili örneğinde bir eylem araştırması

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler öğretimi bağlamında müzeler ve tarihi mekânlardan etkili yararlanmaya yönelik öğretim etkinlikleri tasarlayarak bu etkinlikleri uygulamak ve bu etkinliklerin öğretme-öğrenme süreçlerinin verimliliğini artırmada ne derece faydalı olduğunu belirlemektir. Nitel araştırma yöntemi temelinde eylem araştırması modeline göre desenlenen araştırma kapsamında Manisa ili Yunusemre ilçesinde yer alan resmi bir ortaokuldaki 36 kişilik (25 kız, 11 erkek) bir sınıfla Manisa'nın müzeleri ve tarihi mekânları içerisinden seçilen dokuz ayrı mekâna (Manisa Müzesi, Muradiye Camisi, Tıp Tarihi Müzesi, tarihi Kula evleri, Sard Antik Kenti, Sultaniye Külliyesi, Keskinoğlu Klasik Araç Müzesi, Manisa Ulu Cami, Ravika Köyü Müzesi) yönelik müze öncesi okulda, müzede ve müze sonrası okulda boyutlarını içeren toplamda 34 ayrı etkinlik geliştirilerek uygulanmıştır. Uygulamalar 2017 yılı Mart ayının ikinci yarısı ile Mayıs ayının ilk yarısı arasında gerçekleştirilmiştir.Uygulamaların öğrencilerin sosyal bilgiler dersine, müzelere ve tarihi mekânlara yönelik algı ve farkındalıklarını, Manisa'nın tarihi ve kültürel özelliklerine yönelik bilinç ve farkındalıklarını ve sosyal bilgiler öğretim programında yer alan becerilerini (değişim ve sürekliliği algılama, tarihsel empati, gözlem, mekânı algılama, zaman ve kronolojiyi algılama, sosyal katılım) nasıl ve ne yönde etkilediğini ortaya koymak amacıyla veri üretme aracı olarak gözlem (araştırmacı günlüğü, saha notları, video kayıtları), görüşme (odak grup ve bireysel görüşmeler) ve doküman analizi (öğrenci günlüğü ve ürün dosyası, etkinlikler, veli anketi) kullanılmıştır. Gözlem ve görüşmeler yoluyla elde edilen verilere içerik analizi; öğrenci ürünleri ve veli anketinden elde edilen verilere doküman analizi yapılmıştır.Araştırma sonuçları, geliştirilen etkinlikler ve uygulamaların öğrenciler üzerinde pek çok açıdan olumlu yönde çıktıları olduğunu göstermiştir. Duyuşsal açıdan; öğrencilerin uygulamalar sonrasında mutlu oldukları, eğlendikleri, sosyal bilgiler dersini daha çok sevdikleri, kendilerini özgür ve rahat hissettikleri, tarihlerinden gurur duydukları ve kendilerini daha değerli hissettikleri görülmüştür. Bilişsel açıdan; daha önceden bilmedikleri konuları öğrenmiş, geçmişi daha çok merak etmiş, dersin daha verimli olduğunu ve kendilerini daha başarılı hissettiklerini beyan etmişlerdir.Tarih bilinci açısından; öğrenciler uygulamalar neticesinde tarihsel bilgiler edinmiş, Manisa ile ilgili yerel farkındalık ve bilinç geliştirmiş, geçmiş-günümüz kıyaslamasını yaparak tarihi ve kültürel değerlerin önemi ve değerini kavramış ve bunun sonucunda tarihi ve kültürel eserlere sahip çıkıp koruyarak bunları gelecek nesillere aktarma şuurunu kazanmışlardır. Sosyal hayat açısından; uygulamalarla birlikte öğrencilerin arkadaşlık ilişkileri, grup çalışması yapabilme, karşılıklı saygı ve empati becerileri gelişmiştir. Sosyal bilgiler algıları açısından; öğrenciler uygulamalar sonrasında sosyal bilgileri tarih disiplini çerçevesinde müzeler ve tarihi mekânlar ile özdeşleştirmiştir. Uygulama sonrasında çok sevilen dersler sıralamasında öğrencilerin tamamı sosyal bilgileri ilk iki sıraya yerleştirmişlerdir. Çok sevilen konular arasında tarih disiplini çerçevesinde yer alan konular ön sıralarda yer almıştır.Öğrencilerin müze ve tarihi mekân algıları uygulama öncesine nazaran etkinliklerde ele alınan konular doğrultusunda değişmiş ve öğrenciler müzeler ve tarihi mekânları ders işlenen yerler olarak algılamışlardır. Uygulamalar sonrasında öğrencilerin Manisa'nın tarihi, kültürel ve turistik yerlerine yönelik bilgi ve farkındalık düzeyleri artmıştır. Bu durumun sonucunda Manisa'ya yönelik yerel bilinç ve farkındalık düzeyleri olumlu yönde değişmiş ve Manisa tarihi hakkında daha fazla bilgi edinmişlerdir. Öğrenciler Manisa'ya daha fazla bağlılık hissetmiş ve yaşadıkları şehrin önemini daha iyi kavramışlardır.Geliştirilen etkinlikler aracılığıyla öğrencilerde gözlem, değişim ve sürekliliği algılama, sosyal katılım, tarihsel empati, mekânı algılama ve zaman ve kronolojiyi algılama becerilerinin geliştiği görülmüştür. Araştırmanın genel sonuçları çerçevesinde etkili müze ve tarihi mekân gezileri yapacak olan paydaşlara birtakım önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: sosyal bilgiler, müze ile eğitim, tarihi mekânlarla eğitim, yer temelli eğitim, eylem araştırması, yerel tarih, tarihsel empati, müze etkinlikleri

This study aims to conduct educational activities aimed to effectively benefit from the museums and historical places within the context of social studies education at the 7th grade of primary school, and to determine how beneficial these activities are with regards to increasing the productivity of teaching-learning processes. The study, designed via the action research model based on the qualitative research method, covers a total of 34 separate events, which include pre-museum at school, at the museum, and post-museum dimensions oriented at nine different venues chosen among the museums and historical places of Manisa, were developed and implemented together with a class of 36 students (25 girls and 11 boys) of a public middle school located in Manisa's Yunusemre district. Activities were organized in 2017, between the second half of March and the first half of May.Observations (researcher's diary, field notes, video recordings), interviews (focus group and individual interviews), and document analysis (student diaries and product file, events, parental survey) were used as data-generating tools so as to reveal how and in what aspects the activities affect the perceptions and awareness of the students towards the social studies class, museums, and historical places, their consciousness and awareness towards the historical and cultural features of Manisa, and their skills in the social studies curriculum (perceiving change and continuity, historical empathy, observation, perceiving the space, perceiving the time and chronology, social participation). Content analysis was performed on the data obtained by means of observation and interviews, and document analysis was conducted on the data obtained through parental surveys.Research results revealed that the activities developed and practices had positive outputs for the students in many aspects. Emotionally, it was observed that the students felt happy, enjoyed themselves, loved the social studies class more, felt free and relaxed, felt proud of their history, and felt themselves more valuable after the activities. Cognitively, they stated that they were able to learn what they previously did not know, became more curious about the past, and felt that the class was more productive and they were more successful.In terms of historical consciousness, the students were able to gain historical information, developed local awareness, and consciousness about Manisa, comprehended the importance and value of historical and cultural values. As a result, they gained consciousness on protecting the historical and cultural artifacts, as well as transferring them to the next generations.In terms of social life, their skills of building friendship relations, conducting group works, and adopting respect and empathy towards each other developed thanks to the activities.In terms of social studies perceptions, the students were able to identify the social studies with museums and historical places within the framework of historical discipline after the activities. After the activities, all students ranked social studies the first and second among their favorite classes. Subjects within the framework of the discipline of history ranked high among the favorite subjects.When compared to the pre-activities period, students' perception of museums and historical places changed in line with the subjects handled at the activities, and they started to perceive the museums and historical places as venues where the lessons are taught.After the implementations, the students' knowledge and awareness about Manisa's historical, cultural, and touristic places increased. As a result, their local consciousness and awareness levels towards Manisa changed positively, and they were able to obtain more information on Manisa's history. Students felt more committed to Manisa, and comprehended better the importance of the city that they live in.By means of the developed activities, it was observed that the students' skills of observation, perception of change and continuity, social participation, historical empathy, perception of space, and perception of time and chronology improved. Within the framework of the general results of the research, various suggestions were presented to the partners that are to conduct effective tours to museums and historical places.Key Words: social studies, museum education, education in historical places, place-based education, action research, local history, historical empathy, museum activities