Kosova`da Kâdirilik

Abstract

Kādirî Tarîkatı, Abdülkādir Geylanî (ö. 561/1165-66) tarafından tesis edilmiştir. Tarîkat Anadolu ve Rumeli coğrafyasında pek çok tekkede temsîl edilmiştir. Nitekim Üsküp Ulemâ Meclisi'nin 1938-39 yılına ait raporuna göre, Kosova'da söz konusu tarîkatın 18 tekkesi mevcuttur.Tez çalışmamız, Osmanlı Rumelisi'nin önemli vilâyetlerinden biri olan Kosova'da Kādiriyye tarikatının; tarihçesi, temsil edildiği tekkeler ve bu tekkelerde yetişmiş sûfîlere hasredilmiştir. Çünkü Kādirîlik Kosova'daki en yaygın tarîkatlardan biri olduğu gibi diğer Balkan ülkelerinde tarîkatın yayılmasında Kosova önemli bir merkez rolü oynamıştır. Bu nedenle Kosova'da Kādirîlik çalışması büyük önem arz etmektedir.Kādiriyye özelinde Kosova'daki dînî ve sosyal hayatın inkişâfında tasavvuf irfânı ve tekke kültürünün etkisi izlenmeye gayret edilmiştir. Şartlarımızın elverdiği ölçüde saha araştırmasına da özen gösterdiğimiz çalışmamız neticesinde, Türkçe, Arnavutça, Sırpça-Boşnakça, İngilizce ve Almanca, Fransızca birçok kitap, makale, gazete ve dergi yazısına ulaştık. Kosova'ya yapılan seyahatlar neticesinde hususî mülâkat ve gözlemlerimiz ile kıymetli bilgiler edindik. Kaynakların delâleti ile Kādiriyye tarîkatı Kosova'da XVII. yüzyılın ortalarından itibâren etkili ve faal olmaya başlamıştır. Bu tarihten günümüze kadar hâlâ faaliyetleri devâm eden tarîkatın tarihini incelerken Kosova'nın tarihte geçirdiği siyâsî ve toplumsal değişimler dikkate alınmış; Osmanlı Dönemi Kosova Kādiriliği, Yugoslavya Dönemi Kādiriliği ve Günümüzde Kādirî Tekkeleri şeklinde tasnif yapılmıştır. Ancak bölgenin tarihte geçirmiş olduğu siyasî yönetimlerdeki ve toplumsal değişikliklerin, savaşlar ve göçler gibi coğrafyaların kaderini belirleyen önemli olayların şehrin dinî ve irfânî tarihini aydınlatacak vesîkaları da ortadan kaldırdığını bir kez daha görmüş olduk. Kosova'da zuhurundan günümüze kadar muhtelif tekkelerde temsil edilen Kādiriyye'nin tarihçesini ortaya koyarken karşılaştığımız problemlerin başında, bölgedeki farklı birçok etnik unsur ve konuşulan farklı diller, geçmişten günümüze tekkeler hakkında detaylı kaynakların bulunmayışı veya kaynakların kaybolmuş olması yaşadığımız sıkıntıların başında gelmektedir.

The Order of Qadiriyya was founded by Abdulkadir Geylani (d. 561 / 1165-66). As in Anatolia, Qadiri Tekkes were established in many parts of the vast Ottoman geography. According to the report of Skopje Ulema Council, there were 18 Qadiri Tekkes between 1838-39 in Kosovo.This (thesis) study is devoted to the history of the Qadiriyya sect in Kosovo, one of important Rumelia provinces, the Qadiriyyan dervish lodges and the Sufis trained in these tekkes. Since the Qadiriyya is one of the commonest sects in Kosovo and Kosovo played an important role in the propagation of the sect in other Balkan countries as well, studying the Qadiriyya in Kosovo is of utmost importance. Efforts have been made to trace the influence of Sufism and dervish culture on the development of the religious and social life in Kosovo, particularly in the context of Qadiriyya. As a result of this study, during which much attention paid to field research as much as conditions allowed, many books, articles, newspapers and magazine articles in Turkish, Albanian, Serbian-Bosnian, English and German, French have been considered. During a series of travels to Kosovo, valuable information through the (our) private interviews and observations have been obtained. As the sources suggest, the Qadiriyya sect in Kosovo started to be active and influential in the middle of the XVII. century.On studying the history of the sect whose activities continue up to the present, political and social changes that Kosovo underwent in its history have been considered; and that history is classified as Qadiriyya in Ottoman era, Qadiriyya in Yugoslavian era and Qadiri Tekkes in the present day. It has been observed once again that political and social changes that the region underwent as well as significant events changing the destiny of lands (geographies) such as warfare, immigration, have destroyed records that might otherwise have shed light on the religious (spiritual) and sufic history of the city. As the history of Qadiriyya represented in various tekkes from its inception in Kosovo until today, is exposed, diversity of ethnicities and languages spoken in the region, either lack or loss of detailed resources regarding tekkes from past to present were (are) among major problems encountered.