Özbek Türkçesinde ünlemler (Art zamanlı bir inceleme)

Abstract

Ünlemler konusu, dil bilgisi çalışmalarında diğer sözcük türlerine oranla en az işlenen ve farklı şekillerde ele alınan konulardandır. Ünlemlerin tanımı, kapsamı, diğer sözcük türleri arasındaki yeri, kendi içinde nasıl sınıflandırılacağı hususunda bilim adamları arasında görüş birliği sağlanamamıştır.`Özbek Türkçesinde Ünlemler` başlığını taşıyan tezimizde ünlemler üzerine yapılan yurt içi ve dışındaki çalışmalar ünlem tanımı, kapsamı, özellikleri ile ünlemlerin gramerlerdeki yeri ve kendi içinde sınıflandırılması noktasında ele alınmıştır. Özbek Türkçesi metinlerinden tespit edilen ünlemler bu bağlamda ele alınarak ünlem kavramı tanımlanmış, ünlemin kapsam sınırları çizilmiş, ünlemlerin özellikleri belirlenmiş ve bağımsız bir sözcük türü olarak ele aldığımız ünlemler kendi içinde yapısal ve anlamsal açıdan sınıflandırılmıştır. Tespit edilen ünlemler köken bilgisi bakımından irdelenmiş ve tarihî Türk lehçeleriyle karşılaştırılmıştır. Böylece Türk dilinin tarihsel sürecinde Özbek Türkçesinde kullanılan ünlemlerin hangi dönemden itibaren kullanılmaya başlandığı ve geçirdiği farklı evreler tespit edilmeye çalışılmıştır.

The subject of interjections is one of the least discussed subjects of grammatical issues compared to other parts of speech. Scientists couldn't come to an agreement on the definition of interjections, its scope and place among other parts of speech and how to classify interjections in itself.In our thesis titled `Interjections in Uzbek Turkish`, both national and international studies on interjections were discussed. In addition, the definition of interjections, its scope, its place in grammar and its classification in itself have been discussed. By analyzing the interjections taken from the Uzbek Turkish texts, the term interjection has been defined. Also, its scope and properties have been determined. Lastly, as an independent part of speech, interjections have been classified in itself in terms of structure and meaning.The interjections identified have been analyzed in terms of etymology, and they have been compared with the other historical Turkish dialects. By doing so, we have tried to determine when the Uzbek Turkish interjections started to be used and which different phases it has gone through.