Osmanlı dönemi İznik çini ve seramiklerinde görülen stilize çiçek motiflerinin incelenmesi, seramik form ve yüzeylerde yorumlanması

Abstract

Tez çalışmasının ilk bölümünü kısaca özetlersek, Osmanlı Dönemi İznik seramiklerinin tanımı ve tarihçesinde, İznik çinisinin kendine özgü olan karakteristik özellikleri ile yeri ve öneminden bahsedilmiştir.İznik' de başlayarak Kütahya'ya kadar yayılan serüvenin en güzel örnekleri Türk çini ve seramik sanatında Osmanlı Döneminde görülmektedir. Osmanlı Döneminde seramik sanatı en çok İznik ile anılmıştır.16. yüzyıldan sonra saray Nakkaş Hanesinin çinilerindeki desenlerin katkısı ile dekorlarda değişiklik yapılmaya başlanmış ve bu değişim gül, karanfil, sümbül, lale gibi çiçekler; hatai ve rozet çiçekler, natüralist eğilimin ağır olduğu dekorlama üslubunu göstermiştir. Bu şekilde gelişmeye başlayan bitkisel motifler İznik seramiklerinde teknik ve üslup açısından seçeneklerinin ileri bir seviyeye geldiği söylenilebilir. İkinci bölümde ise; stilizasyonun tanımı ve Osmanlı Dönemi İznik çinilerinde görülen stilize çiçek motifleri konusuna değinilmiştir. Gerek zamanın geçerli üslubu, gerek sanatçının bireysel anlatımı doğrultusunda biçim bulan stilizasyon; alışılagelmiş görüntünün dışında olduğu için daha çarpıcı bir etki meydana getirmiştir. Stilizasyonun yapım aşamasına giren nesne gözlemleme sonucunda karakteristik özellikleri bozulmadan girinti ve çıkıntıları çizgisel bir hal alarak biçimlenmektedir. Böylece tasarımı hazırlayan kişinin duygu ve düşüncelerine uygun bir şekilde yalınlaşıp biçimlenerek yeni bir görünüme bürünmektedir. Örnek vermek gerekirse Türk Çini motiflerinde lale, karanfil, yaprak gibi motifler stilize edilmiş motiflerdir. Bitkisel motiflerin bir diğer türleri olan, stilize edilmiş; gül, lale, karanfil, sümbül, menekşe, küpe çiçeği, meryem ana kandili, sarıpapatya (aynısefa), süsen, zambak, ağlayan gelin, manisa lalesi, nergis, peygamber çiçeği, çiğdem, afyon, asma ve üzüm, selvi, meyvalı ağaç ve bahar açmış meyve ağacına bu çalışmada yer verilmiştir.Üçüncü bölümde ise; Yapılan araştırmalar sonucu, 16 yüzyıldan itibaren en çok kullanılmış olan penç motifinden esinlenildiği örneklere dayanarak, çamur tornasında çekilen silindirlerin yapım aşamalarına değinilmektedir. Çekilen formlar belli aşamalardan geçirilerek birleştirilmiş ve yeni çağdaş seramik formlar ortaya koyulmak amaçlanmıştır.Anahtar kelimeler: Seramik, çini, stilize, çiçek, tasarım

The definition and historical background of the Iznik ceramics and specific characteristics and importance of Iznik tiles from the Ottoman period were mentioned in the first chapter of the thesis study. The most magnificent examples of this journey rising from İznik and spreading to Kütahya are seen in Turkish tile and ceramic art during the Ottoman period. Ceramic art in this period is mostly identified with İznik.There were attempts to change decorations with the contribution of the patterns in Naqqash tiles after the 16th century and this development inspired a decoration style of a naturalistic approach with hatai and rosette patterns of the flowers as roses, carnations, hyacinths and tulips. It can be concluded through these floral motifs that stylistic options were improved in terms of the technique and style of the Iznik ceramics. The definition of stylization and stylized floral motifs of Iznik tiles from Ottoman period were discussed in the second chapter. The stylization, which was formed in accordance with the current style of that time and personal interpretation of the artists, created more stunning impressions in consequence of its authenticity. Intrusions and extrusions of the object on which the construction phase of stylization is performed takes form by taking a linear shape without losing their characteristics as a result of the observation. Accordingly, it gains a new appearance through a simplification and formation process in accordance with the thoughts and feelings of the person who prepares the design. Motifs as tulips, carnations and leaves in Turkish tile motifs are the stylized ones, for instance. The other types of floral motifs as stylized roses, tulips, carnations, hyacinths, violets, fuchsias, cyclamens, calendulas, freesia flowers, lilies, reverse tulips, Manisa tulips, narcissusses, Centaurea kilaea flowers, crocus flowers, opium poppies, vine and grapes, cypress trees and blooming fruit trees are included in this study. Construction phases of the cylinders made on turning lathe are mentioned in the third chapter based on the examples inspired from penc motifs which were the most appreciated motifs beginning from the 16th century. Obtained forms were combined through certain stages and it was aimed to create modern and elegant ceramic forms. Keywords: Ceramic, tile, stylized, flower, design