Güngör Dilmen`in tiyatroları üzerine tematik bir inceleme

Abstract

Güngör Dilmen kendine has üslubu ve geniş bir coğrafyaya sahip eserleriyle çağdaş Türk tiyatrosunun en önemli yazarlarındandır. Yazarın yedi kısa oyun, yedi gölge oyunu olmak üzere otuz beş basılı tiyatro eseri ve iki adet masal kitabı vardır. Konularını genellikle tarih ve mitolojiden alan Güngör Dilmen, eserlerinde Mezopotamya'dan Meksika'ya çok geniş bir kültür dünyası sunar. Evrensel nitelikli konular ele alan Güngör Dilmen'in amacı, yeryüzündeki tüm insanların ortak sorunlarını ve duygularını eserlerine yansıtmaktır. Bu sebeple yapılacak olan tematik incelemelerin, oyunların anlam değerlerinin belirlenmesi açısından önemi büyüktür.Yazarın tiyatroya ilgisini çeken sanatçı, İngiliz yazar Shakespeare'dir. Henüz lise yıllarında Bir Yaz Gecesi Rüyası ve Macbeth oyunlarından etkilenen yazar, tiyatro yolculuğuna Midas'ın Kulakları adlı oyunu ile başlar. Güngör Dilmen, tiyatroya eğilmesinden sonra Amerika'nın sayılı üniversitelerinden biri olan Yale Üniversitesi'nde tiyatro eğitimi alır.Güngör Dilmen, eserlerinin birçoğuna kaynaklık eden tarih ve mitolojiyi malzeme olarak kullanarak gününün sorunlarına ışık tutar. Toplumsal konulara ağırlık veren sanatçı, hem Batı dünyasının emperyalist tutumlarını hem de Doğu'nun mistik ve dini inançlara kapılarak tembelleşmesini eleştirir. Yazar, bilimin üstünlüğünü savunurken sözde aydınları eleştirmekten kaçınmaz.`Güngör Dilmen'in Tiyatroları Üzerine Tematik Bir İnceleme` adlı tezimizin amacı, sanatçının tiyatro oyunlarında işlediği temaları tespit ederek eserlerin anlamzenginliğini ortaya çıkarmaktır. Tezimizde incelenen eserlerin temaları belirlenirken Nurullah Çetin'in `Roman Çözümleme Yöntemi` kitabından yararlanılmıştır. Nurullah Çetin, konu ve tema kavramlarını birbirinden ayırmıştır. Çetin, konuyu eserin üzerine temellendiği bir zemin olarak tanımlar. Tema ise, yazarın okuyucuya vermek istediği öznel iletilerin bir iki cümle halindeki hükmüdür. Tezimizde, eserin teması verildikten sonra alt başlıklar halinde yan temalar da açıklanmıştır.Üç bölüm halinde oluşturulan çalışmanın birinci bölümünde Cumhuriyet Devri Türk Tiyatrosunun gelişimi hakkında kısa bir bilgi sunularak Dilmen'in Türk tiyatrosundaki önemi saptanmıştır. İkinci bölümde sanatçının hayatı, sanatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın asıl inceleme konusu olan Güngör Dilmen'in eserlerinin tematik incelemesi üçüncü bölümde yapılmıştır. Yazarın eserleri ilk basım tarihlerine göre kronolojik olarak incelemeye alınmıştır. Dilmen'in basılı otuz beş adet oyununda işlediği temalar saptanmıştır. Her eser müstakil olarak incelenmiş ve eserin özeti, kimliği ve eserde işlenen temalar okuyucuya sunulmuştur. İncelememizin sonucunda ortaya çıkan temalar hakkında genel bir değerlendirme, sonuç bölümünde yapılmıştır.Dilmen, toplumu ilgilendiren konuları geçmişten örneklerle işleyerek günün sorunlarına ışık tutmaya çalışır. Güngör Dilmen'in eserlerinde işlediği başlıca temalardan biri, toplumumuzda görülen aşırı Batı hayranlığıdır. Yazar, toplumun kendi kültürüne sahip çıkmayarak Batının kültür emperyalizmine kapılmasını eleştirir. Güngör Dilmen, Batının kapitalist yaklaşımına karşıdır. Yazar, Avrupa ve Amerika'nın kendi menfaatlerini üstün tutarak diğer toplumlara yaptığı sömürüyü gözler önüne serer. Batının ikiyüzlü davranışlarının eleştirilmesinin dışında Doğu'nun mistik ve dini inançlara kapılarak tembelleşmesinin eleştirisi, yazarın sıkça işlediği temalardan bir diğeridir. Güngör Dilmen, ideal dünya düzeninin inançlarla değil akıl ve bilimle oluşturulabileceğini düşünür. Yazar, aklı ve bilimi daima inançların üzerinde tutar. Eserlerde yalnızca yönetsel erkin eleştirisi yapılmazken halkın bilinçsizliğine de vurgu yapılır.

Güngör Dilmen is one of the most important writers of contemporary Turkish theater with her unique style and works with a wide geography. He has thirty-five print plays, including seven short plays, seven shadow plays, and two tale books. Güngör Dilmen, who takes his subjects from history and mythology, presents a very wide cultural world from Mesopotamia to Mexico in his works. The aim of Güngör Dilmen, which deals with universal issues, is to reflect the common problems and emotions of all people on earth. For this reason, thematic investigations are important in terms of determining the meaning values of games.The British writer Shakespeare attracted the attention of the author. Inspired by a Summer Night Dream and Macbeth game in high school, the writer starts his journey on the theater with his play Midas's Ears. Güngör Dilmen studied theater at Yale University, one of the most renowned universities in the United States. Güngör Dilmen sheds light on the problems of his day by using history and mythology as the source of many of his works. Focusing on social issues, the artist criticizes both the imperialist attitudes of the Western world and the laziness of the East with mystical and religious beliefs. In defending the supremacy of science, the author avoids criticizing the so-called intellectuals.In determining the themes of the works examined in our thesis, Nurullah Çetin's `Roman Çözümleme Yöntemi` book was used. Nurullah Çetin differentiated the concepts of theme and theme. Çetin defines the subject as a basis on which the work is based. The theme is one or two sentences of subjective messages that the author wants to give to the reader. In our thesis, after the theme of the work is given, sub-themes are explained as sub-titles.In the first part of the thesis, information was given about the development of the Turkish Theater in the Republican Era. In the first part of the study, which was formed in three sections, the importance of Dilmen in Turkish theater was given by giving a brief information about the development of the Republican Period Turkish Theater. In the second chapter, information about the artist's life, art and works is given. The thematic study of the works of Güngör Dilmen, the main subject of the study, was done in the third chapter. The works of the author were examined chronologically according to the first editions. Dilmen's themes in thirty-five plays were determined. Each work has been examined separately and the abstract, identity and themes of the work are presented to the reader. A general evaluation of the themes that emerged as a result of our review was made in the conclusion section.Dilmen tries to shed light on the problems of the day by examining the issues that concern the society with examples from the past. One of the main themes of Güngör Dilmen's works is the extreme Western admiration seen in our society. The author criticizes the Western culture's engagement with cultural imperialism by not supporting society's own culture. Güngör Dilmen opposes the Western capitalist approach. The author demonstrates the exploitation of Europe and America to other societies, superior to their own interests. Apart from the criticism of the hypocritical behaviors of the West, the criticism of the mystical and religious beliefs of the East by being lazy is another of the themes that the author frequently deals with. Güngör Dilmen thinks that the ideal world order can be formed not by beliefs but by reason and science. The author always holds reason and science above beliefs. In the works, not only the criticism of the administrative power is made, but also the unconsciousness of the people is emphasized.