Din, tarih ve kültürel özellikleriyle Batman ve çevresinde yaşayan Êzîdîler

Abstract

Mezopotamya'da ortaya çıkan ve bu coğrafyada hayat bulan pek çok din ve inançla bazı noktalarda benzerlik taşıyan Êzîdîlik, XII. yüzyılda kurucusu olduğu kabul edilen Şêx Adî b. Müsafir'den sonra kurumsallaşan, farklı din ve inanç sistemlerinden etkilenmesi sebebiyle senkretik özellikler gösteren ve mensuplarını Kürtlerin oluşturduğu bir etno-din'dir. Êzîdîler, inançlarını değişime karşı korumak için kendilerini çevre etkilerine kapatarak kırsal yerleşim yerlerinde yaşamayı tercih etmişlerdir. Öteden beri, Êzîdî olmayanların Êzîdîlerle ilgili çoğunlukla önyargılı ve gerçeği yansıtmayan yayınlar yapmaları, Êzîdîlerin Avrupa'ya yoğun göçleri ve bunun etkilerinden biri olarak farklı kültürlerle etkileşim içerisinde bulunmaları günümüz Êzîdîlerinin kapalı toplum olma özelliklerini terk etmeye yöneltmiş görünmektedir. Êzîdîlerle ilgili araştırmaların sayısı giderek artmaktadır. Bu tez çalışmasının farkı, lokal bir sahaya yönelmiş ve malzemelerinin önemli bir kısmını buradan elde etmiş olmasıdır. Bu doğrultuda Batman ve çevresindeki Êzîdî varlığı hakkında sözlü tarih çalışması yapılmış, tezin alanı Batman ve Beşiri'deki Êzîdîlerle sınırlı tutulmuş, bununla birlikte Êzîdîlerle ilgi Arşiv belgelerinden bazıları tasnif edilip ilgili olanları kullanılmıştır. Elde edilen kaynaklardan Batman ili çevresinde yaşayan Êzîdîlerin yaşayış biçimleri, inanç ve ibadetleri, Êzîdîlikteki önemli simalar ve sembollere yer verilerek ortaya çıkan bilgiler ışığında Batmandaki Êzîdîlerle ilgili dini tarihi ve kültürel olgular ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Êzîdîsm, which emerged from Mesopotamia and flourished in this region, and which has similarities with many religions and beliefs at an extent, is an ethno-religion, which was institutionalized after Şêx Adî b. Musafir, who is considered to be its founder in XII century, and which displays syncretic properties due to being affected by different religions and belief systems, and whose members are composed of the Kurds. The Êzîdîs preferred to live in rural areas by keeping themselves closed, away from the influences of nearby vicinity so as to protect their belief against change; therefore, this case caused Êzîdîsm to be perceived a `religion full of secrets`. The fact that the non-Ezids have frequently broadcast biased publications that do not reflect reality, and that the Êzîdîs have migrated to Europe heavily, and as a result of this, that they interact to different cultures have made them to tend to give up their being a closed society. The number of studies related to Êzîdîs is increasing day by day. The difference of this thesis is that it has oriented to a local field, and has obtained an important part of its sources in here. In this respect, an oral historical study was conducted about the existence of Êzîdîs in Batman and in the surrounding area, and the scope of the thesis has been limited the Êzîdîs living in Batman and Beşiri; however, the archive documents related to Êzîdîs were classified and used. From the sources obtained, the life styles of Êzîdîs, their beliefs and worships and their prominent figures and symbols in Esidism were given a place; and in the light of emerging information, it was tried to put forward religious, historical and cultural phenomena about Êzîdîs in Batman.