3736 numaralı Mardin kazası nüfus defterinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Nüfus, yeryüzünde sınırları belirli bir alanda, belirli bir zamanda bulunan insanların oluşturduğu toplam sayı olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde dünya ülkelerinin üzerinde durduğu önemli konulardan birisi de nüfustur.Osmanlı Devleti tarihi incelenirken, kaynakların başında arşiv belgeleri gelmektedir. Bu belgeler içerisinde yer alan nüfus defterleri de, insan, mekan, zaman unsurlarını birlikte taşıdığı için, sosyo-demografik özellikleri ve şehir tarihini aydınlatma konusunda vazgeçilmez niteliktedir.Osmanlı Devleti'nde XIX. yüzyıldan önce kaydedilmiş olan tahrir ve avârız defterleri demografik bir amaçla tutulmamıştır. Bu tahrirlerde esas tutulan birim, vergiyi ödeyecek olan hâne birimiydi. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde modern anlamda nüfus sayımları yapılmaya başlanmıştır. Sayım sırasında tutulmuş olan kayıtlarda, kişinin adı, lakabı, baba adı, yaşı, fiziki özellikleri, mesleği, resmi veya dini statüsü hakkında bilgiler yer almıştır.Burada inceleyeceğimiz Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki nüfus defterleri serisi içerisinde 3736 Numaralı Mardin Kazası nüfus defteridir. Bu çalışmada, 1835 yılında Mardin Kazası'nda ikamet eden Müslüman ve Gayrimüslim toplumların nüfusu ve nüfus hareketleri, görevli memurların isimleri ve kullandıkları unvanlar, göç ve nakiller hakkında ilk elden bilgi sahibi olma imkanı bulacağız. Yine bölgedeki mahalli idareciler; muhtarlar, imamlar, özürlüler, insanların meslekleri ve fiziksel özellikleri gibi bölgesel tarih yazımında önemli ayrıntılar yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Nüfus, Nüfus defteri, Mardin Kazası, XIX. Yüzyıl.

Population is defined as the total number of people who live in a certain period of time and a certain geographic area in the world. Today, one of the main issues that countries in the world have been examining is the population.Archival documents are the primary sources while the history of the Ottoman Empire is examined. Since the population registries in the archival documents also covers the elements of people, place and time together, they are indispensable in enlightening the history of the cities and their socio-demographic characteristics.Cadastral record books and tax registry books (Extraordinary Tax in Ottoman Empire) enregistered before the 19th century weren't kept for demographic purposes. The main unit in those cadastral record was the household unit which would pay the taxes. The modern population censuses were began to hold in the 19th century in the Ottoman Empire. In the census records, the information about a person's name, nickname, father's name, age, physical characteristics, occupation, the official or religious status were included. This study aims to examine the registry of Mardin District registered with the number of 3736, which is available in the population registry of the Prime Ministry Ottoman Archive. In this study, we will be able to obtain the opportunity to learn first-hand information about the population and population movements of Muslim and non-muslim communities residing in Mardin District in 1835, along with the names of the officers and the titles they use, migration and transfers. In addition, there are significant details in regional historiography such as local governments in the region; headmen, imams, the disabled, human occupations and physical properties.Key words: Population, Population registry book, Mardin District, 19th century.