Türkçe sözlük`teki türemiş kelimelerde türetme eklerinin kazandırdığı anlamlar

Abstract

Anlambilim için önemli olan konulardan biri, Türkiye Türkçesindeki eklerin `anlam farkı` meselesidir. Türkiye Türkçesinde ekler, çekim ve yapım eki olarak iki gruba ayrılmaktadır. Yapım ekleri, kelime türetmeye yarayan dil bilgisel yapılardır. Bu yapılar, kelime türetme işini yaparken anlam ve tür yönünden kelime kökünde değişiklik meydana getirir. Ortaya çıkan bu durumu incelemek, Türk dili çalışmalarına katkı sağlamak için önemlidir. Türk dili yapım ekleri yönünden zengin bir varlığa sahiptir. Sahip olduğu ekler sayesinde birçok kök ve gövdeden yeni kelimeler yaratmaktadır. Bu ekler kimi zaman tek anlam içerirken kimi zaman ise birden çok anlama gelir. Eklendiği sözcüğe farklı anlamlar katan eklerin aynı zamanda kelimenin türünü de değiştirdiği görülmektedir. Bu çalışmada anlam farkı konusu işlenerek ekler semantik yönden açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmada öncelikle yapım ekleri ile çekim eklerinin görevleri belirtilmiş daha sonra türemiş kelimelere gelen yapım ekleri ele alınmıştır. Çalışmanın bir diğer önemli noktası olan bazı çekim eklerinin yapım eki fonksiyonundaki anlamsal yönü açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırmamız, Türkçe Sözlük' teki türemiş kelimeler temel alınarak incelenmiştir. Bu amaçla sözlükteki kelimeler taranarak addan ad, addan fiil, fiilden ad ve fiilden fiil yapan yapım ekleri tespit edilmiştir. Bunun dışında dilimizde oldukça fazla sayıda kelime türeten yabancı ekler de belirlenip açıklanmaya çalışılmıştır. Tespit edilen bu eklere örnek kelimeler ile semantik açıdan bir yorumda bulunulmuştur. Türkçe Sözlük' te anlam farkı yaratıp işlek bir şekilde kullanılan 157 ek tespit edilmiştir. Bu eklerden addan ad türeten 65 ek, addan fiil türeten 19 ek, fiilden ad türeten 56 ek ve fiilden fiil türeten 17 ek bulunmuştur. Sözlükte yoğun olarak kelime türeten yabancı ek sayısı ise 22 tanedir. Bu ekler dışında aktif bir şekilde türeme işlemi yapmayan ancak birkaç örnek veren ekler de vardır. Bu ekler çalışmamıza dâhil edilmemiştir

One of the important subjects for semantics is the issue of meaning difference in the supplements of Turkey Turkish. The supplements of Turkey Turkish are separated into two groups like derivational affix and inflexional suffix. Derivational affixes are the grammatical structures which supply lexicalising. These structures make alteration in the word stem from the point of meaning and type while lexicalising. Analyzing this situation is important to contribute the studyings of turkish language.Turkish language has a very rich property from the point of derivational affix. Thanks to these supplements, it creates new words from lots of stem and body. While these supplements sometimes involve single meaning , they sometimes involve multiple meanings. It seems that they both assign a different meaning to appendant word and change the type of the word.In this study, by processing the subject of meaning difference, the supplements are tried to be explained from semantic way. In the study, firstly the mission of derivational affix and inflexional suffix is indicated and later the derivational affixes which have derivative words are discussed. One of the important point of the study is that the meaning of the function of derivational affix in inflexional suffix is tried to be explained.Our study is analyzed basing on the derivative words in the Turkish dictionary. For that purpose, by scanning the words in the dictionary, derivational affixes like name from name, verb from noun, actual name, verb from verb are determined. Apart from that, it is tried to be explained the added supplements which reproduce lots of words in our language. From the point of semantic, a comment is done with these sample words by determining the supplements.In Turkish dictionary, 157 supplements are determined which are intensively used by creating the difference of meaning. The supplements of name from name is 65, verb from noun is 19, noun from verb is 56 and verb from verb is 17. In the dictionary, the number of foreign supplement reproducing word is 22. Apart from these supplements, there are some supplements which does not make any derivation in an active way but just give some samples. These supplements are not included in our study.