Birinci TBMM`de Muş milletvekilleri ve meclis faaliyetleri

Abstract

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı toprakları her taraftan işgale uğramış, işgal bölgelerinde halka karşı kötü muameleler gerçekleştirilmiştir. İstanbul Hükümeti, yaşanan işgaller ve halka karşı yapılan kötü muamelelere karşı yeterli tepki ve direniş gösterememiştir. Bunun üzerine halk, Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde Milli Mücadele'ye başlamıştır. Misak-ı Milli Kararlarının ilanı ve Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin kapanması üzerine Ankara'da, hem Milli Mücadele'yi sevk ve idare edecek hem de milli egemenliğe dayalı yeni devletin kurulmasını sağlayacak olan TBMM açılmıştır. Bu çalışmanın amacı; I. TBMM'de yedi kişi ile temsil edilmiş olan Muş milletvekillerinin Meclisteki çalışmaları vasıtasıyla gerek seçim bölgelerine gerekse ülke siyasetine katkılarının ne olduğunun ortaya çıkarılmasıdır. Bu çalışmada 1920-1923 yılları arasındaki I. TBMM Dönemi içerisinde görev yapan Muş milletvekillerinin biyografileri ve TBMM'deki faaliyetleri ele alınmıştır. Muş milletvekillerinin Meclis'teki takrir, teklif, önerge, vb. yasama faaliyetleri ile bağımsızlık ve kuruluş süreci içerisindeki Türkiye'ye ve Muş ve çevresine ne gibi katkılarının olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.Çalışmanın neticesinde; Muş milletvekillerinin genel konular hakkında, Kumarın yasaklanmasına dair, İdarecilerin görev ve sorumluluklarına dair, Şehit ailelerine bir üst dereceden maaş verilmesine dair kanun teklifleri verdikleri tespit edilmiştir. Lozan Barış Konferansı sırasında İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon tarafından yaratılmaya çalışılan Türk-Kürt ayrımına karşı, böyle bir ayrımın olmadığı; bu iki unsurun bir bütün olduğu hususunda Meclis kürsüsünden Lord Curzon'u sert bir dille eleştirdikleri ve Lord Curzon aleyhine Lozan'a protesto telgrafları gönderdikleri görülmüştür. Ayrıca; Muş ahalisine ücretsiz tohumluk verilmesi, Muş sancağındaki köprülerin yaptırılması, Muş'ta niçin doktor olmadığı gibi teklif, takrir ve sual takrirleri ile seçim bölgelerinin sorunlarından Meclis'i haberdar ederek seçim bölgelerinin sorunlarına çözüm bulmaya çalışmışlardır. Muş milletvekillerinin Meclis çalışmaları sadece kendi seçim bölgeleri ile sınırlı kalmamış; I. Dünya Savaşı'ndan sonra Ermeni işgaline uğrayan Doğu Vilayetlerinden göç etmek zorunda kalan `Vilayat-ı Şarkiye Muhacirleri` adına takrir ve teklifler ile pekçok talepte bulunarak Doğu Vilayetlerinin de sesi olmaya çalıştıkları görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Muş, Milletvekilleri, TBMM, Mazbata, Yasama, Denetim

After World War I, the Ottoman lands were occupied from all sides and the people were exposed to ill-treatment in the occupied territories. The government in Istanbul failed to show sufficient reaction and resistance to the occupying forces and the ill-treatment against the public. So, the Turkish nation started the National Struggle under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. After the National Pact decisions were declared and the the last Ottoman Parliament was dissolved, the Turkish Grand National Assembly was founded in Ankara to establish a new state based on national sovereignty and for the management of the National Struggle.This study aims to reveal the contribution of the deputies of Mus province represented by seven people in the First Assembly to their election districts and to the politics of the country through their activities in the assembly. In this study, the biographies of the Mus deputies who served in the First Grand National Assembly between 1920 and 1923 and their activities were discussed. The study also discusses legislative activities of Mus deputies in the parliament such as proposals, and their contribution to Turkey and Mus province during the time of struggle for independence and foundation. It has been found out that the Mus deputies made proposals on general issues, prohibition of gambling, the duties and responsibilities of administrators and paying salaries to families of martyrs at a higher level. Mus deputies criticized British Foreign Secretary Lord Curzon severely in the parliament, who had attempted to create Turkish-Kurdish conflict during the Lausanne Peace Conference, indicating that there was no such distinction and that these two elements were a whole. They also sent telegraphs to Lausanne to protest Lord Curzon. Moreover, they informed the parliament about the problems of their election districts through proposals and parliamentary questions on providing free seeds to Mus people, restoration of the bridges and absence of physicians in Mus province. The activities of the deputies were not limited to their election districts only. They also attempted to represent eastern provinces as they submitted requests through proposals in the name of refugees from Eastern provinces (Vilayat-ı Şarkiye Muhacirleri), who had to migrate from eastern provinces that were occupied by Armenians. Keywords: Mus province; deputies; Grand National Assembly of Turkey, certificate of election, legislation, audit